Son yıllarda, Türkiye'de kadınların iş hayatındaki haklarında kayda değer ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu gelişmeler, kadınların işgücüne aktif olarak katılmaları için yeni fırsatlar yaratmış ve özellikle finansal destek açısından önemli avantajlar sağlamıştır. Mevzuatı incelersek 15 farklı alanda kadın çalışanları destekleyen düzenlemelerin olduğunu görebiliriz. Bu içeriğimizde, doğum yapacak ebeveynleri ilgilendiren doğum rapor parasının belirli yönlerini derinlemesine bir analizini sunmayı amaçlıyoruz.
Çalışan annelerin 8 haftası doğumdan önce ve 8 haftası doğumdan sonra olmak üzere toplam 16 hafta yasal izin hakkı bulunuyor. Ancak ikiz veya üçüz doğumu durumunda bu süre 10 hafta doğum öncesi ve 8 hafta doğum sonrası olmak üzere 18 haftaya kadar uzar. Bu izin süresince anne çalışamayacak durumda ise ücretini işverenden çok devlet karşılamakla yükümlüdür. Bu ödeme genellikle analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, doğum raporu yardımı veya analık yardımı olarak adlandırılır. Öte yandan, çalışmayan veya SGK’ya bağlı olmayan anneler doğum izni ödeneği olarak da bilinen geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanamazlar. Bunun nedeni maaşlarının kesintisiz olarak çalıştıkları kurum aracılığıyla devlet tarafından ödeniyor olmasıdır.
Doğum izninin süresi doğumdan önce 56 gün ve doğumdan sonra 56 gün yani 112 gün olmak üzere 8 haftadır. Ancak, çoğul gebelik yani ikiz veya üçüz doğumu gibi özel durumlar varsa, azami doğum izni süresi 2 hafta veya 14 gün ek izinle 126 güne çıkarılır. Sistemimize 126 günü aşan bir süre girildiğinde izin süresini otomatik olarak 126 gün olarak hesaplayacağını belirtmekte fayda var.
Doğum izni süresince geçici iş göremezlik ödeneği hesaplamasında çalışanın brüt maaşı esas alınır. Hesaplamanın ilk aşaması iki ayrı şekilde yapılabilmektedir ve iki yöntem de aynı sonucu verir. Bu hesaplama yöntemlerinden birisi on iki aylık brüt ücretin 360’a bölünmesidir. Bir diğer yöntem ise işleme ay içerisinde alınan brüt ücretin 30’a yani aydaki gün sayısına bölünmesi ile başlamaktır. Bu işlem hangi şekilde yapılmış olursa olsun sonuç aynı veriyi sağlayacağı için ihtiyacınız olan bilgiyi elde ettikten sonra ikinci aşamaya geçebilirsiniz. Elde edilen sayı günlük ücrettir ve sıradaki aşamada bu ücret, alınacak izin günü ile çarpılır. Bu durum da tek çocuk veya daha fazla çocuk doğumu durumlarına göre değişeceği için sayı ya 112 ya da 126 olacaktır. İşlem sonucunda çıkan sayının üçte ikisi doğum rapor parası hesaplama işleminin son aşamasıdır ve burada elde edilen sayı, alacağınız rapor parasıdır.
Bir örnek olarak aylık maaşı 18.000 olan yani yıllık 216.000 TL olan ve tek çocuk sahibi olacak bir bireyin doğum rapor parasını hesaplayalım.
18.000 / 30 = 600 veya 216.000 / 360 = 600 TL (günlük ücret)
600 x 112 = 67.200 TL
67.200 x 2/3 = 44.800 (alınacak doğum parası)
2023 yılında bir kişinin alabileceği azami doğum yardımı miktarı asgari ücretin 6,5 katıdır. Basitçe ifade etmek gerekirse 2023 yılında günlük ücret 2168 TL'yi geçemez.
Çocuk sahibi olan çalışan bireylerin devlet aracılığıyla aldığı birtakım yardımlar vardır. Bunlardan birisi analık halinde geçici iş görmezlik ödeneğidir ve sabit bir fiyatı yoktur. Sigortalı olarak çalışan bireyin günlük brüt olarak aldığı maaşa göre hesaplanır.
Anneler, çalışıp çalışmama durumlarına bakılmaksızın, doğum yardımı almaya hak kazanırlar. Ödenecek miktar sahip olunan çocuk sayısına göre değişmektedir. İlk çocuk için anneye 300 lira, ikinci çocuk için 400 lira verilir ve sonraki çocuklar için bu ödenek 600 liraya çıkmaktadır. Bu yardımdan yararlanmak için en yakın kaymakamlığa gidilerek çocuğun nüfus cüzdanı ile başvuruda bulunulması gerekmektedir.
Emzirme ödeneğinden yararlanabilmek için kadının çalışıyor olması veya kendi işiyle uğraşması gerekir. Bu durumla beraber eşinin kendi işini yapıyor veya başka bir yerde çalışıyor olması da emzirme ödeneği almak için yeterlidir. Bu parasal yardım, 2023 yılında 520 TL olarak belirlenen tutarla yıllık olarak yeniden değerlendirilir. Ancak, kadın aktif olarak çalışmıyorsa, ödenek sigortalı eşine ödenebilmektedir. Bu durum sayesinde emzirme ödeneğinden kendisi çalışmayan ancak eşi çalışan kadınlar da faydalanabilir.
Çoklu doğum yardım programı, ikiz, üçüz gibi çoklu doğum yapmanın sevincini ve zorluklarını yaşayan ailelere maddi destek sağlıyor. Bu program, doğumdan başlayarak çocuk iki yaşına gelene kadar devam eden çocuk başına 150 liralık bir ödenek sağlıyor. Aileler bu yardımdan en fazla 24 ay süreyle yararlanabilmektedir.
Doğum rapor parası ödemesi annenin E-Devlet sisteminde kayıtlı banka hesabına yapılır. Ancak hesap bilgisi mevcut değilse, anne yine de PTT şubesine gidip kimlik ibraz ederek ücreti alabilir. Ödemenin kesinlikle anneye yapıldığını ve yakın akrabalar da dahil olmak üzere başka kişilere yapılmadığını belirtmek önemlidir. Anneler, doğum parasının hesaba yatırılıp yatırılmadığını kontrol etmek için E-Devlet platformunu kullanabilirler.
Doğum için iş göremezlik ödeneği olarak da bilinen doğum izni ödeneğine hak kazanabilmek için belirli koşulların yerine getirilmesi gerekir.
Öncelikle izinli olduğu süre boyunca annenin sigortasının aktif olması gerekmektedir.
Ayrıca annenin doğumdan önceki son bir yıl içinde en az 90 gün SGK'da çalışıyor olması şartı aranır.
Annenin 112 gün olan ihbar süresi boyunca belirlenen işyerinde herhangi bir çalışma faaliyetinde bulunmuyor olması gerekir.
Son olarak, yardım ödemelerinin yapılabilmesi için doğumun gerçekleşmesi ve bebeğin canlı doğması kesinlikle karşılanması gereken koşuldur.
Doğum izninde olan anneler, doğum izni ödeneği ve geçici iş göremezlik ödeneğini ne zaman alacakları konusunda sıklıkla sorular sormaktadır. Doğum izni ödeneği olarak da bilinen geçici iş göremezlik ödeneği, genellikle annenin doğum izninin başlamasından itibaren ortalama 2 ay içinde annenin banka hesabına yatırılır.
2023 yılı doğum raporu parası için belirlenmiş sabit bir sayı yoktur, annenin brüt maaşına göre hesaplanır.
2023 doğum rapor parası, doğumdan yaklaşık olarak iki ay önce annenin kullandığı banka hesabına yatar.
2023 gebelik parasını hesaplamak için annenin aldığı maaşın brüt haline birtakım işlemler uygulanmalıdır, sabit bir sayı yoktur.
Bebek doğduktan sonra çocuk, ilgili nüfus müdürlüğünde Kimlik Paylaşım Sistemi’ne kaydedilir. Ardından "Doğum Yardımı Başvuru Dilekçesi" teslim edilir.