Bebeklerine sağlıklı ve güvenli bir büyüme ortamı sağlamak isteyen ebeveynler, bebeklerin gelişim dönemlerinde edindikleri becerileri ve bu beceriler dolayısıyla ortaya çıkan ihtiyaçları öğrenmek ister. Bu bağlamda 21 aylık bebeğin gelişimi nasıl olur sorusu sık sorulan sorular arasında yer alır. 21 aylık bebek gelişimi boy kilo tablosu aracılığıyla takip edilebilir. Ancak bebeklerin gelişimine dair veriler yalnızca ağırlık ve boy uzunluğu ölçüleriyle sınırlı değildir. 21 aylık bebek gelişimi bebeklerin fiziksel, zihinsel ve bilişsel olarak edindiği yeni beceriler gözlemlenerek ya da bebeklerin pekiştirdiği yetenekler izlenerek de takip edilebilir. Peki, 21 aylık bebek gelişimi nasıl olmalıdır? Konuyla ilgili merak ettiğiniz tüm detayları içeriğimizin devamında bulabilirsiniz!
21 aylık bebek gelişimi boy kilo değerlerinin periyodik olarak ölçülmesi ve 21 aylık bebek gelişimi cetveliyle kıyaslanması yoluyla takip edilebilir. Bebeğinizle aynı cinsiyet ve yaştaki diğer bebeklerin ortalama ve ideal değerleri alınarak oluşturulan 21 aylık bebek gelişimi persentil eğrileri bu değerler yardımıyla bebeklerin gelişimsel bakımdan ilerleyişini tespit etmeye yardımcı olur. Yirmi bir aylık kız ve erkek bebekler için ideal boy uzunluğu ve ağırlık değerleri birbirinden farklıdır.
21 aylık bebek kilosu alt sınırı kız bebekler için 8700 gram ve üst sınırı ise 13800 gram şeklinde belirlenmiştir. Bu dönemde kız bebeklerin ortalama ağırlığı 10900 gram kadardır. 21 aylık kız bebeklerin boy uzunluğu alt sınırı 77.9 santimetre ve üst sınırı ise 89.4 santimetre şeklindedir. Bu dönemde kız bebeklerin ortalama boy uzunluğu 83.7 santimetredir.
21 aylık erkek bebek ağırlığı için alt sınır 9300 gramken üst sınır ise 14300 gram şeklinde belirlenmiştir. Yirmi bir aylık erkek bebeklerin ortalama ağırlığı 11500 gram kadardır. Bu dönemde erkek bebeklerin boy uzunluğu için belirlenen alt sınır 79.7 santimetre ve üst sınır ise 90.5 santimetredir. Yirmi bir aylık erkek bebeklerin ortalama boy uzunluğu 85.1 santimetredir.
21 aylık bebek kilosu ve boyunun yanı sıra beyin gelişimi hakkında önemli veriler sağlayan baş çevresi ölçüsü de gelişim takibinde kullanılan bir diğer değerdir. Bu bağlamda 21 aylık kız bebeklerin baş çevresi ölçüsünün ortalama 46.7 santimetre olması beklenirken bu değer 21 aylık erkek bebekler için 47.8 santimetre kadardır.
Bebek gelişimi genetik, hormonlar ve çevresel etmenler gibi birçok faktörden etkilenir. Bu sebeple bebeğinizin değerlerinin belirtilen bu değerlere uymaması bir sağlık sorununa ya da gelişim bozukluğuna dair kesin kanıt oluşturmaz. Bebeğinizin gelişimi hakkında en doğru bilgiyi çocuk doktorunuzdan alabilirsiniz.
Bebek gelişiminde önemli noktalardan biri de bebeklerin beslenme düzeni ve tükettikleri gıdalardır. Bu bağlamda 21 aylık bebek beslenmesi nasıl olmalı sorusu sıkça sorulur. 21 aylık bebek beslenmesinde anne sütü önemini korumaya devam eder. Bu dönemde bebeklerin günde üç kez emzirilmesi önerilir. Anne sütünün yetersiz kalması ya da gelmemesi durumunda uygun bir formül mama ya da devam sütü tercih edilebilir. Bu noktada bebeğinizin yaşına ve ihtiyaçlarına uygun bir formül mamayı ya da devam sütünü doktor kontrolünde seçmeniz önerilir.
Yirmi bir aylık bebekler için kahvaltı, öğlen yemeği ve akşam yemeği olmak üzere üç ana öğün ve ortalama iki ara öğünden oluşan bir beslenme programı oluşturulması önerilir. 21 aylık bebek diş gelişimi açısından bebeklerin çene kaslarını güçlendirmek için ısırma, koparma ve çiğneme gerektiren besinlerin beslenme programına eklenmesi gerekir. Bu dönemde bebekler evde pişen hemen hemen tüm yemekleri yiyebilir ancak bebeklere verilen yemeklerde aşırı yağ, tuz, baharat ve salça kullanımından kaçınılması gerekir. Bununla birlikte patlıcan ve bakla gibi alerjik etkisi yüksek besinlerin bu dönemde de bebek beslenmesinde yer almaması önerilir.
Bu dönemde bebekler çeşitli gıdaların kokusuna, dokusuna ve tadına karşı duyarlılık geliştirebilir. Zaman içinde yemek seçmeye dönüşebilen bu davranış karşısında ebeveynlerin bebekleri tüketmek istemedikleri gıdaları yemeye zorlamaması önerilir. Bunun yerine bebeklerin duyarlılık oluşturduğu besinleri farklı formlarda sunmak ya da bebeklerin sevdiği besinlerle birlikte sunmak gibi yöntemler tercih edilebilir.
Yirmi birinci ayda bebeklerin yeterli ve dengeli şekilde beslenebilmesi için protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineral bakımından zengin bir beslenme programı takip etmesi önerilir. Süt ve süt ürünleri, yumurta, kırmızı et, tavuk, kıyma ve balık; içerdikleri yüksek protein sebebiyle mutlaka bebek beslenmesine eklenmelidir. Bu noktada cıva oranı düşük, sağlıklı yağlarla omega-3 bakımından zengin birer besin kaynağı olan hamsi, istavrit, mezgit, sardalya, uskumru ve somon gibi yüzey balıklarının tercih edilmesi önemlidir. Bulgur, pirinç gibi tahıllar, tam tahıllı ekmek, makarna ve kuru baklagiller de bebeklere verilmesi gereken besin grupları arasında yer alır. Mevsim yeşillikleri, taze meyve ve sebzeler özellikle ara öğünlerde tercih edilebilir.
Bebeklerin demir eksikliğine karşı korunması için için kırmızı et, ıspanak ve börülce kullanılabilir. Bağışıklık açısından çok önemli olan çinko, A vitamini, B6 vitamini ve C vitamini ihtiyacını karşılamak için yumurta, fasulye, yeşil yapraklı sebzeler, turunçgiller, kivi, kavun ve çilek gibi meyveler tercih edilebilir. Bebeklerde kas gelişimi açısından büyük önem taşıyan selenyum minerali için brokoli, ceviz ve siyah üzüm bebek beslenmesine eklenebilir. Ceviz, badem ve fındık; lahana, marul ve brokoli ile somon balığı omega-3 bakımından zengin gıdalardır. Somon balığı ayrıca D vitamini bakımından da zengin bir besindir.
Bu dönemde bebeklerde şekerli besinlere karşı bir düşkünlük oluşabilir. İşlenmiş şeker ve doymuş yağ içeren bisküvi, çikolata, şeker, dondurma ve cips gibi besinler yerine evde yapılmış kurabiye, kek, meyveli yoğurt, muhallebi ve kraker gibi gıdalar tercih edilebilir.
Bebek beslenmesinde oldukça önemli olan bir diğer nokta ise su tüketimidir. 21 aylık bebeklerin günlük ortalama olarak 1300 mililitre su içmesi gerekir. İshal ya da yaz sıcakları sebebiyle aşırı terleme sonucu su kaybı gibi durumlarda su alımının dengelenmesi önerilir.
21 aylık bebek gelişimi uyku düzeniyle yakından ilgilidir. Çünkü bebekler gün boyu keşfedip öğrenmek için ihtiyaç duydukları enerjiyi uyku aracılığıyla edinir. Aynı zamanda öğrenilen bilgilerin hafızaya aktarılabilmesi açısından da uyku oldukça önemlidir. Dolayısıyla 21 aylık bebek zeka gelişiminin uykuyla ilişkili olduğu söylenebilir. Büyüme ve gelişme için gerekli hormonların da uyku sırasında salgılandığı göz önünde bulundurulduğunda 21 aylık bebek gelişimi uyku düzeninin sağlıklı şekilde ilerlemesine bağlıdır.
21. ayda bebekler günlük ortalama 14 saatlik uykuya ihtiyaç duyar. Bu ihtiyacın büyük bölümü gece uykusundan karşılanır. Yirmi birinci ayda bebeklerin kalan ihtiyacı günde yarım saat ile 3 saat arasında değişebilen tek bir gündüz uykusuyla karşılaması önerilir. Bu dönemde bebeklerin uyku düzeni için 7-7 sisteminin uygulanması idealdir. Bu sisteme göre bebekler akşam 7’de uykuya dalmış ve sabah 7’de uyanmış olmalıdır. 7-7 sistemine göre gündüz uykusu 12 ve 2 aralığında gerçekleştirilebilir.
21 aylık bebek uyku eğitiminde bebeklerin kendi odasında ve yatağında uyuyor olması beklenir. Bu dönemde bebekler uykuya kendi kendilerine dalabiliyor olmalıdır. Bebeklerin uyku eğitimine adapte olabilmesi için bir rutin izlenmesi önerilir. Bu bağlamda uyku vakti yaklaştığında ortam loş hale getirilebilir, bebek ılık bir banyoyla rahatlatılabilir. Aynı zamanda bebeğin ebeveynleriyle birlikte pijamalarını giyip dişlerini fırçalaması da uygun bir uyku rutinidir. Uyku vakti yaklaştığında bebeklerin yüksek tempolu oyunlara teşvik edilmemesi ve televizyon, telefon, tablet gibi ekranlardan uzaklaştırılması önerilir. Bebeğe masal anlatılması, birlikte kitap okunması gibi aktiviteler bebeği uykuya hazırlayacaktır.
Yirmi birinci ayda bebeklerde aktif rüya dönemi başlar. Buna göre bebekler, uyku sırasında çeşitli rüyalar görür. Kimi zaman kabus da görebilen bebeklerin gece uykuları bölünebilir. Bu sebeple gece uykudan ağlayarak uyanmak gibi durumlar da gözlemlenebilir. Bebeklerin güvenli bir ortamda kendi kendine uyuyabilmesi için pelüş hayvanlar arasından bir “uyku arkadaşı” seçilebilir ve bebeğe sürekli kullandığı bir battaniye “güvenli battaniye” olarak verilebilir. Bununla birlikte uygun bir gece lambası kullanımı da tercih edilebilir. Uyku eğitiminin aksamaması için bebeğin zaruri durumlar dışında kendi yatağından alınıp ebeveynlerinin yatağına yatırılmaması gerekir.
Bebekler günden güne büyüyüp gelişirken keşfettikleri her yeni şey sayesinde yeni beceriler kazanır. Bununla birlikte geçmişteki becerilerin pekiştirilmesi de bebeklerin gelişimini yönlendiren bir diğer faktördür. Bebeklerin yirmi birinci ayda kazandığı beceriler birkaç başlık altında sıralanabilir.
Yirmi birinci ayda bebekler fiziksel açıdan oldukça aktif ve hareketli hale gelir. Yürümek, koşmak gibi aktiviteler bebekler için oldukça basittir. Bununla birlikte sıçramak, zıplamak ve tırmanmak gibi aktiviteler de bebekler tarafından gerçekleştirilebilir. Dans etmek, oyun parklarındaki araçları kullanmak ve merdiven inip çıkmak yirmi birinci ayda bebeklerin gerçekleştirebildiği aktiviteler arasında yer alır. Ayağıyla topa vurabilen ve elleriyle topu hedefe fırlatabilen bebekler bu dönemde sandalyeye kendi başına tırmanıp oturabilir ve sonrasında sandalyeden kendi başına inebilir.
21 aylık bebek zihinsel gelişimi bebeklerin benlik algısının pekişmesine olanak tanır. Bu dönemde bebekler ayna önünde vakit geçirmekten, yüz ve vücut bölümlerini keşfetmekten hoşlanır. “Gözün nerede?” diye sorulduğunda hiç duraksamadan gözlerini işaret edebilen bebekler aynı zamanda bir fotoğraf gördüklerinde tanıdığı kişileri de işaret edebilir. Bu dönemde bebeklerin hafızası fazlasıyla gelişmiştir. Eşyaları nereye koyduğunu hatırlayabilen bebekler bazen eşya saklama ve bulma işini bir oyuna dönüştürebilir. Sebep sonuç ve amaç sonuç ilişkileri anlam kazandığından dolayı bu dönemde bebeklerin davranışları çok daha mantıklı hale gelir. Aynı zamanda yirmi birinci ayda bebeklerin problem çözme becerileri de oldukça ileri seviyeye ulaşmış olur.
21 aylık bebek motor gelişimi kaba motor ve ince motor becerileri açısından oldukça başarılı şekilde ilerler. Bu dönemde tüm büyük kas gruplarını koordine şekilde çalıştırma becerisi kazanan bebekler tek ayak üstünde dengede durabilir, kolayca eğilip kalkabilir. İnce motor becerileri açısından bir bardak kullanarak içeceğini dökmeden içmeyi başarabilen bebekler aynı zamanda çok daha muntazam şekilde çatal ve kaşık kullanabilir. Dişlerini kendi başına fırçalayabilen bebekler aynı zamanda kıyafetlerini çıkarıp giyme konusunda da daha başarılı hale gelir. Kalem kullanarak çizgi çizme ve boyama yapma konusunda gelişen bebekler için parmaklarını cımbız gibi kullanarak etkinlik yapmak mümkündür.
Yirmi bir aylık bebekler, bilişsel açıdan da hızlı gelişim gösterir. Bu dönemde nesnelerin boyutu, şekli, büyüklüğü ve rengi gibi özellikler bebekler için ayırt edilebilir hale gelmiştir. Aynı zamanda tanıdık sesler ve yüzler de bebekler tarafından ayırt edilebilir. Nesnelerin kullanım amacı ve şekli bebekler tarafından kolayca kavranabilir ve taklit yoluyla uygulanabilir. Bu dönemde bebeklerin zaman algıları değişmeye başlar. “Dün”, “yarın”, “iki gün sonra” gibi kavramlar bebekler için herhangi bir anlam ifade etmez, onlar için yalnızca “şimdi” mevcuttur.
Bilişsel gelişim bağlamında 21 aylık bebek dil gelişimi de incelenmelidir. Bu dönemde bebekler kendilerine verilen komutları anlayabilir ve yerine getirebilir. Arka arkaya birden fazla komut sıralanması durumunda bebekler her komutu doğru sırayla uygulayabilir. Aynı zamanda kendileri de komutlar verebilir. Ortalama üç kelimeden oluşan mantıklı ve anlamlı cümleler kurabilen bebekler bu dönemde sürekli soru sorma eğilimi gösterebilir. Bebeklerin dil gelişiminin desteklenmesi açısından sordukları sorulara cevap verilmesi ve yeni sorular sorularak bebeklerin de düşünmeye sevk edilmesi önerilir.
Bebekler dünyayı bir oyun parkı olarak algıladıklarından dolayı onları eğitmek, onlara çeşitli beceriler katmak ve değerler benimsetmek için oyunlaştırma yoluna gidilmesi önerilir. Bu bağlamda 21 aylık bebek gelişim oyunlarından faydalanılabilir. 21. ayda bebeklerin zihinsel gelişimi açısından yapbozlar, bul-tak ve sök-tak oyuncaklar kullanılması önerilir. Bununla birlikte yapı blokları ve küpler, iç içe geçen kaplar gibi oyuncaklar da bebeklerin motor gelişimini pekiştirmeye yardımcı olur. Bu dönemde bebeklerle birlikte evcilik oynanması onların çeşitli günlük rutinleri, kişisel bakım uygulamalarını ve değerleri kavraması için doğru bir yöntemdir. Bu bağlamda pelüş oyuncaklar, bebekler, mutfak takımları, alet takımları ve doktor setleri edinilebilir. 21 aylık bebek sosyal gelişimi bebeklerin yaşıtlarıyla oyun oynamak istememesine yol açabileceğinden dolayı sosyal ihtiyaçları gidermek için ebeveynlerin bebeklerle oyun kurması önerilir.
Her dönemde olduğu gibi yirmi birinci ayda da bebeklere davul, piyano ve ksilofon gibi basit müzik aletleri sağlanabilir. Bu dönemde bebekleri egzersiz yapmaya teşvik etmek için sallanan at ve üç tekerlekli bisiklet gibi oyuncaklar tercih edilebilir.
Bu dönemde bebeklerin bilişsel yönü geliştiğinden dolayı çiftlik hayvanları, meyve ve sebzeler gibi çeşitli yiyecek figürleri bulunduran setler, çay setleri gibi oyuncaklar da tercih edilebilir. Çünkü bebekler bu oyuncaklarla efektif şekilde oynayabilir.
Bebeklerin yaratıcılığını geliştirmek için aktivite masaları kullanılabilir. Bununla birlikte renkli jumbo boya kalemleri ve boyama kitapları da bebekleri eğlendirebilir. Bu dönemde parmak boyalar da tercih edilebilir.
21 aylık bebek dil gelişimi için neler yapılmalı sorusu bağlamında bebeklere mutlaka bir kitaplık sağlanması önerilir. Bebeklerin dil gelişimine katkıda bulunmak ve kelime dağarcıklarını geliştirmek için sesli kitaplardan faydalanılabileceği gibi aynı zamanda ilgi çekici görsellere sahip çocuk kitapları da kullanılabilir. Bebekle birlikte hikayeler okumak, bebeği de hikaye anlatma sürecine dahil etmek dil gelişimi ve hayal dünyasının genişlemesi açısından oldukça önemlidir.
Bebek gelişiminde önemli olan noktalar elbette beslenme, uyku ve aktivitelerle sınırlı değildir. Bebeklerin sağlıklı ve güvenli bir ortamda yetişebilmesi; ideal duygusal ve psikolojik gelişime erişebilmesi için ebeveynlerin dikkat etmesi gereken bazı noktalar bulunur.
Yirmi birinci ayda bebeklerin önceki aylara göre daha meraklı ve hareketli oluşu ev kazalarına davetiye çıkarabilir. Ev kazası riskinin azaltılması için bazı güvenlik önlemleri alınması gerekir. Bebeklerin erişebileceği yükseklikteki prizlerin güvenlik kapağıyla kapatılması, kabloların güvenli hale getirilmesi ve sivri köşeli mobilyalara plastik köşebent takılması önerilir. Devrilme riski taşıyan mobilyaların sabitlenmesi, çekmece ve dolap kapaklarının çocuk kilidiyle kapatılması da önemli güvenlik önlemleri arasında yer alır. Kapıların takoz ve pencerelerin de çocuk kilidiyle güvenceye alınması kazaları önlemeye yardımcı olur. Bu dönemde bebeklerin tırmanma becerileri de geliştiğinden dolayı bebeğin yatağının ve beşiğinin de güvenli hale getirilmesi önerilir. Bu sayede bebekler herkes uykudayken beşikten inmeye çalışıp düşme riskiyle karşı karşıya kalmaz. Aynı zamanda çok katlı evlerde bebek güvenlik kapısı kullanılması da önemli güvenlik önlemleri arasında yer alır.
Yirmi birinci ayda bebekler sofra adabı bakımından gerekli farkındalığa erişir. Bu bağlamda bebekler kendilerine ait bir tabak, bardak, çatal ve kaşık yardımıyla kendilerini besleyebilir. Önceki aylarda yemekle oyun oynama ve çeşitli deneysel girişimlerde bulunma gibi eğilimleri olan bebekler yirmi birinci ayda yemeği bilinçli şekilde döküp saçmaz. Ancak yemeğin dökülmesine ve besleme sırasında etrafa saçılmasına da aldırış etmezler. Bu dönemde bebeğin mümkün olan tüm öğünlerini ebeveynleriyle aynı sofrada yemesi, bebeğe sofra adabının aşılanması noktasında oldukça önemlidir.
Bebeklerde genellikle on sekizinci ayda başlayan ve otuz altıncı aya kadar devam edebilen iki yaş sendromu, bebeğin kendi benliğinin farkına varmasıyla açığa çıkar. Bebek kendi varlığının herkes tarafından fark edilmesini ve kabullenilmesini ister. Bu bağlamda özgürleşme isteği artan bebekler kendilerine müdahale edildiğini hissettiklerinde hırçınlaşabilir. Yirmi birinci ayda görülen iki yaş sendromu belirtileri sürekli tutturma, ağlama ve çığlık atma şeklinde sıralanabilir. Bu dönemin mümkün olduğunca sağlıklı yönetilebilmesi için bebeğin güvenli bir alanda kendi özgürlüğünü deneyimlemesi sağlanmalıdır. Kişisel bakım rutinlerini kendi başına gerçekleştirme, kendi kendini besleme, giyeceği kıyafeti seçme gibi aktiviteler bebek için faydalı olabilir.
Bebeklerin benlik algısının gelişmesi ve mülkiyet kavramının pekişmesi bebeklerde kimi zaman hırçınlığa yol açabilir. Bebekler özellikle yaşıtlarıyla bir araya geldiğinde etrafındaki her şeyin kendisinin ait olduğunu iddia edebilir, oyuncakları ya da kıyafetleri diğer bebeklerin elinden çekebilir, istediği şeyi alamadığında ağlayıp çığlık atabilir. Bu durum, iki yaş sendromuyla birlikte güçlenen mülkiyet kavramından gelir. Bebekler ilgi çekmek için çeşitli davranışlar gösterebilir, fark edilmek ve kabul görmek isteyebilir. Bu sebeple yaşıtları üzerinde üstünlük kurmaya çalışabilir. Bununla birlikte yirmi bir aylık bebeklerde yaşıtlarına karşı çok daha utangaç davranışlar sergileme davranışı da görülebilir.
Yirmi birinci ayda bebeklerin bir davranışı özümseyip pekiştirmesi için genellikle ebeveynlerini gözlemlemesi, onların gerçekleştirdiği davranışları taklit etmesi gerekir. Taklit davranışı jest ve mimikler şeklinde kendini gösterebileceği gibi çeşitli aktivitelerin gerçekleştirilmesi gibi de olabilir. Bu sebeple bebeklerin kişisel bakım rutinlerine alıştırılması için ebeveynlerin davranışları büyük önem taşır. Bu dönemde bebeklerin bilişsel gelişimi hijyenin önemini kavramaya ve kişisel bakım rutinlerini anlamlandırmaya imkan tanır. Diş temizliği, vücut temizliği, kıyafet temizliği gibi konular yirmi birinci ayda bebeğe kolayca aşılanabilir.
Yirmi birinci ayda bebekler kişisel bakım rutinleri gerçekleştirmeye alıştığından dolayı diş fırçalama alışkanlığı kazanma bakımından da başarılı olabilir. Bu dönemde bebeklerin tükettiği gıdalar çeşitlendiğinden ve ısırma, koparma, çiğneme davranışlarında dişler etkin şekilde kullanıldığından dolayı diş temizliği önemli bir noktadır. Bebeklerin diş sağlığı açısından günde iki kez uçları yuvarlatılmış kıl uçlu bir diş fırçası kullanarak dişlerini fırçalaması önerilir. Bu dönemde diş doktorunun tavsiyesiyle bir bebek diş macunu kullanımı tercih edilebilir.
Yirmi birinci ay, bebeklerde tuvalet eğitimi açısından önemli bir dönemdir. On sekizinci aydan itibaren tuvalet ihtiyacına dair farkındalık kazandırılan bebekler, yirmi birinci ayda hazır olmaları durumunda uygulamalı eğitime geçebilir. Uygulamalı eğitimde bebek tuvalet ihtiyacını fark etme, ebeveynlerine bildirme ve bu ihtiyacı gidermek için lazımlık kullanma becerileri kazanmalıdır. Tuvalet eğitiminde ebeveynlerin uygulaması önerilen en temel yöntem ise dört adımdan oluşur.
1. Geri Çekil ve İzle: Tuvalet eğitiminin ilk adımında ebeveynlerin bebeği gözlemlemesi gerekir. Bebek tuvaleti geldiğinde kendini gizleyebileceği bir alana geçip ihtiyaç gideriyorsa, bezi ıslandığında ebeveynlerine haber veriyorsa ya da ortalama dört saat boyunca bezini hiç ıslatmıyorsa tuvalet ihtiyacının farkındadır ve pratik eğitim için hazırdır.
2. Bebeği Cesaretlendir: Tuvalet eğitiminin ikinci adımında bebeğin tuvaletine dair verdiği sinyaller desteklenmelidir. Bu noktada bebek, lazımlıkla tanıştırılabilir. Pelüş oyuncak ya da oyuncak bebek yardımıyla lazımlığın kullanım amacı ve şekli bebeğe anlatılabilir.
3. Limit Belirle: Lazımlığın ve diğer tuvalet malzemelerinin farkına varmak bebeklerde merak duygusu uyandırabilir ve bu durum oyunlaştırma eğilimi oluşturabilir. Bebeklerin lazımlığı bir oyun olarak görmesi, tuvalet eğitimi sürecini zedeleyebilir. Bu sebeple bebeğin lazımlık üzerinde geçirdiği süreyi sınırlandırmak, tuvaletini yapsa da yapmasa da lazımlığı temizleyip bebekle birlikte elleri yıkamak gibi davranışlarla bebeğin eğitilmesi gerekir.
4. Öv ve Destekle: Bebeklerin olumlu davranışları övgü ve ödül ile desteklenmelidir. Tuvalet eğitimi sürecinde de bebeğin tuvaletinin geldiğini söylemesi, lazımlığı doğru şekilde kullanması gibi durumlar mutlaka güler yüz, övgü cümleleri ve ödüllerle pekiştirilmelidir.
Tuvalet eğitimi süreci her bebek için farklı şekilde ilerler. Bazı bebekler tuvalet ihtiyacının farkına daha erken varabilir ve tuvalet eğitimi süreci bu bebekler için daha hızlı ilerleme gösterebilir. Tuvalet eğitimi sürecinde bebeği zorlamamak, psikolojik ve fiziksel olarak yeterince hazırlandığına emin olmadan pratik sürece geçmemek ve sabırlı olmak önemlidir.
Yirmi birinci ayda bebeklerde büyüklük, şekil ve renk gibi özelliklere dair farkındalık geliştiğinden dolayı bebekler objeleri birbiriyle kıyaslayabilir. Yaşıtlarında gördükleri kıyafetler ya da oyuncaklar da bebekler için bir kıyas aracıdır. Kıyas davranışı sonucunda bebekler kendilerine ait olmayan şeyleri edinmek isteyebilir, başkasına ait olan nesneleri sahiplenmeye çalışabilir. Böyle durumlarda bebeklere “benim” ve “senin” kavramları açıklanmalıdır. Bebeğe kendisine ait diğer nesneler gösterilerek ve seçenekler sunularak tutturma davranışı azaltılabilir.
Kıyas davranışıyla ilgili dikkat edilmesi gereken bir diğer noktaysa bu dönemde erkek bebeklerde penise dair farkındalığın artmasıyla yaşanan kıyaslama dürtüsüdür. Bu dönemde erkek bebekler kendi penislerini inceleme ve özellikle ebeveynin cinsel organıyla kıyaslama davranışında bulunabilir. Bu durum bebeklerin cinsel kimliklerini keşfetmesiyle de bağlantılı olabilir. Bu sebeple özellikle cinsel organa karşı aşırı duyarlılık ve kıyas davranışı görülüyorsa bir pedagogdan destek alınması önerilir.
Bebeklerin sağlıklı şekilde büyüyüp gelişebilmesi için doktor kontrollerinin periyodik olarak gerçekleştirilmesi ve aşı takvimine uyulması oldukça önemlidir. Bebeklerin bu dönemdeki aşı takvimi on sekizinci ay itibariyle tamamlandığından dolayı 21. ayda zorunlu bir aşı bulunmaz. Eğer bebeğin meningokok aşısı yaptırılmadıysa doktor önerisiyle bu ay yapılabilir.
Bebeklerin gelişiminin takip edilmesinde kullanılan önemli veriler arasında ağırlık da yer alır. Bu bağlamda 21 aylık kız bebeklerin en az 8700 ve en fazla 13800 gram olması beklenir. Yirmi birinci ayda kız bebeklerin ortalama ağırlığı 10900 gram kadardır. Ağırlık değerleri yirmi bir aylık erkek bebekler için en az 9300 gram ve en fazla 14300 gram şeklinde belirlenmiştir. Bu dönemde erkek bebeklerin ortalama ağırlığı 11500 gram kadardır.
Bebeklerin sağlıklı büyüme ve gelişme gösterebilmesi için yeterli ve dengeli bir beslenme programına sahip olması gerekir. Bu bağlamda 21 aylık bebeklerin kahvaltı, öğlen yemeği ve akşam yemeği olmak üzere günde üç ana öğün tüketmesi önerilir. Ana öğünlere ek olarak iki ya da üç ara öğün uygulaması da gerçekleştirilebilir. Yirmi birinci ayda da bebekler anne sütü almaya devam etmelidir. Günde ortalama üç kez emzirme, bu dönemde bebekler için yeterli olur.
Bebeklerin sağlığı açısından her gün yeterli miktarda su alımının sağlanması da önemlidir. Bu bağlamda yirmi bir aylık bebeklerin günde ortalama 1300 mililitre su tüketmesi önerilir. İshal ya da aşırı terleme gibi durumlarda su alımının dengelenmesi gerekir.
Bebeklerin dil gelişimi için dikkat edilebilecek bazı noktalar bulunur. Alfabe kartları ve kelime kartları gibi hafızayı güçlendiren ve dil gelişimine katkıda bulunan oyuncakların yanı sıra kitap okuma ve birlikte hikaye anlatma gibi etkinlikler de faydalı olacaktır. Ayrıca bebekle şarkılar söylemek, bebeğe sorular sorup onun sorduğu sorular yanıtlamak, kullanılan nesnelerin adlarını tekrarlamak gibi yöntemler de bebeklerin dil gelişimine olumlu yönde etki eder.