Bebeklerde Zeka Gelişimi İçin Neler Yapılmalı?

Bebek sahibi olacağını öğrenen ebeveynler, bebeklerinin sağlığı ve mutluluğu için her şeyin en iyisini sağlamaya çalışır. Bu noktada ebeveynler bebek eğitimine dair araştırmalar yapmaya da başlar. Bu noktada bebeklerde zeka gelişimi için ne yapılmalı sorusu birçok ebeveyn tarafından sorulur.

Bebeklerin bir birey olarak hayatta edineceği rolü belirleyen etmenlerden biri de zekadır. Zeka, soyut ve somut nesneler arasında bağ kurma, süreçleri anlamlandırma ve ilişkilendirme, kavrama ve problem çözme gibi aktiviteleri içeren zihinsel kapasite şeklinde tanımlanabilir. Zeka çeşitleri dilsel zeka, matematiksel zeka, görsel zeka, bedensel zeka, ritmik zeka, sosyal zeka, içsel zeka ve doğasal zeka olarak birbirinden ayrılır. Zeka türlerine farklı sınıflandırmalar ve açıklamalar getirmek de mümkündür. Tüm bu zeka çeşitlerinin geliştirilmeye başladığı dönem ise bebeklik dönemi, hatta anne karnındaki gelişim evresidir. Peki, bebeklerde zeka gelişimi nasıl desteklenir? Konuyla ilgili bilmeniz gereken tüm bilgileri sizin için derledik!

Bebeklerde Zeka Gelişimi Anne Karnında Başlıyor!

Bebeklerde zeka gelişimi bebeklerin sağlıklı ve ideal gelişimi için özen gösterilmesi gereken konulardan biridir. Zeka, kalıtımsal olarak anne ve babadan aktarılır ancak zeka gelişimini etkileyen birçok dış etken de bulunur. Bebeklerde zeka gelişimi ne zaman başlar sorusunun cevabı, beynin oluşmaya başlamasıyla ilişkilendirilebilir. Gebeliğin ikinci haftasının ortalarında beyin gelişimi başlar ve hamilelik boyunca da devam eder. Hamilelik sürecinde bebeğin zeka gelişimini desteklemek için anne adayına bazı sorumluluklar düşer. Anne karnında bebeğin zeka gelişimini etkileyen yiyecekler A, D, E vitamini bakımından zengin yeşil yapraklı sebzeler, ceviz ve fındık gibi kuruyemişler, süt ve süt ürünleri ile karaciğer gibi hayvansal besinler şeklinde sıralanabilir. Bununla birlikte annenin B6 ve B12 depolarını da ideal seviyede tutması gerekir. Folik asit ve omega 3 alımı gebeliğin sağlıklı şekilde ilerleyebilmesi için önemli olduğu kadar bebeğin zeka gelişimi için de kilit rol oynar.

Anne adayının gebelik sürecinde demir eksikliğine ve kansızlığa karşı tedbirli olması gerekir. Aynı zamanda gebelikte ortaya çıkabilen tiroid problemleri ve iyot eksikliği de bebeğin zeka gelişimini olumsuz etkileyebilir. Bu sebeple anne adayının gebelik boyunca düzenli olarak doktor kontrollerine gitmesi, eksik olan vitamin ve mineralleri tamamlaması önerilir.

Hamilelik sırasında alkol, sigara gibi zararlı maddelerin tüketilmemesi, stresten uzak durulması ve uyku düzenine dikkat edilmesi de bebeğin zeka gelişimi üzerinde olumlu etkilere sahiptir. Bebekler, hamilelik sürecinde anneleriyle adeta tek vücut durumundadır. Anne ne yaşarsa bebek de onu yaşar, anne ne hissederse bebek de onu hisseder. Bu sebeple hamilelik boyunca annenin yapmaktan keyif aldığı aktiviteleri yapması hem stresi azaltır hem de annenin ve dolayısıyla bebeğin iyi hissetmesini sağlar.

Hamileliğin 17. haftasından itibaren bebeğiniz dış dünyadaki sesleri duymaya başlar. Bu andan itibaren bebeğinizle konuşmaya başlamak, karnınızla temas halinde olmak bebekle bağ kurmanız ve doğacağı dünyayı ona tanıtmanız için doğru bir davranış olacaktır.

Doğumdan Sonra Bebeklerde Zeka Gelişimi

Bebeğin zeka gelişimi için öneriler araştırılmaya başlandığında bebeklerin zeka gelişimi için ilk 2 yaşın oldukça önemli olduğu görülür. İlk iki yaşında bebekler, dünyaya dair birçok bilgiyi öğrenir ve özümser. Dil gelişimi, duygu kontrolü, empati yeteneği, sosyal beceriler gibi birçok önemli nokta zeka gelişimiyle koordineli olarak ilerler.

Doğumdan sonraki ilk bir ayda bebeklerin becerileri ve algıları oldukça sınırlıdır. Bu süreçte bebeğinizin güvenli bağ kurabilmesi ve sosyal zekasının gelişebilmesi için onunla temas kurmanız ve konuşmanız oldukça önemlidir.

Doğumdan sonraki ikinci ayda bebeğiniz göz teması kurma becerisi edinir. Onun gözlerine bakarak konuşmanız, çeşitli hareketler ya da objeler aracılığıyla göz takibi becerisi kazanmasını sağlamanız oldukça önemlidir. Aynı zamanda ikinci ayda bebeklerde sese karşı duyarlılık da gelişir. Bu dönemde ani ve yüksek sesler çıkarmaktan kaçınmanız, şefkat dolu bir sesle konuşmanız ve ninniler söylemeniz bebeğin duygusal gelişimi açısından oldukça önemlidir.

Doğumdan sonraki üçüncü ayda bebeğinizin iletişim kurma becerileri artar. Ağlayarak, çeşitli sesler çıkararak ve bazı hareketlerle ihtiyaçlarını anlatabilir. Bu dönemde bebekler, renkleri ayırt etmeye de başlar ve aynı zamanda parmaklarını kullanarak nesneleri kavrayabilir. Bu sebeple renkli objeler kullanarak bunları bebeğinize tanıtmak, sizinle iletişim kurmaya çalıştığında ona geri bildirimde bulunmak zeka gelişimi açısından verimli sonuçlar doğurur.

Bebeğiniz, dünyadaki dördüncü ayında nesnelerle etkileşime geçme becerisi edinir. Bu sebeple dördüncü ayda zeka gelişimi için çeşitli oyuncaklar edinmeye başlamak yerinde bir tercih olacaktır. Sök-tak oyuncaklar, sesli ve ışıklı dönenceler, aktivite merkezleri bu dönemde bebeğinizin etkileşime geçmesi için ideal araçlardır. Bu sayede bebeğiniz sebep- sonuç ilişkisi kurmayı öğrenebilir; renk ve büyüklük gibi nitelik ile miktar gibi nicelik özelliklerini tanımaya başlayabilir.

Beşinci ayda bebeğiniz kendine dair farkındalık kazanmaya başlar. Etraftaki nesneleri ve oyuncaklarını dokunarak ve ağzına götürerek inceler. Bu dönemde bebeğiniz sesleri taklit etme becerisi de geliştirir. Onun gözlerine bakarak çeşitli sesler çıkarmanız bebeğinizin dil gelişimi açısından önemlidir. Aynı zamanda bu dönemde bebeğinizle birlikte okumaya başlayabilirsiniz. Renkli ve büyük görsellere sahip kitaplar da bebeğinizin ilgisini cezbedebilir.

6 aylık bebeklerde zeka gelişimi belirgin şekilde gelişir. Bu dönemde bebekler anlamlı heceler oluşturmaya başlayabilir. Dil gelişimi açısından özellikle bu dönemde bebeğinizle sürekli iletişim halinde olmanız gerekir. Onunla oyunlar oynayabilir, etkileşimli oyuncaklar ve nesneler kullanarak oyun kurabilirsiniz. Bu dönemde bebeğiniz sosyal zeka bakımından da ilerleme gösterir. Bu sebeple parklar, oyun grupları gibi sosyal mekanlarda aktif olarak bulunmaya başlayabilirsiniz.

Yedinci ay, bebeğinizin hareket kabiliyetinin ve aynı zamanda da merakının artmaya başladığı bir dönemdir. bebeklerin zihinsel gelişimi için önerilerden biri de bebeklerin farklı deneyimler yaşayabilmesidir. Bu süreçte bebeğinizi farklı dokularla tanıştırmak doğru bir tercih olabilir. Çim üzerinde vakit geçirmek, sahilde ya da parkta kumla oynamak, deniz ve havuzla tanışmak bebeğinizin yeni deneyimler yaşaması ve öğrenmesi için idealdir. Bu dönemde bebeğinizin hareketlerini kısıtlamamanız onun zeka gelişimi için doğru bir tercih olacaktır. Etrafı keşfetmesi için onu cesaretlendirmeniz, sürekli sabit bir alanda kalmasını engellemeniz önerilir.

Sekizinci ay bebeklerin iletişim yeteneklerinin belirgin şekilde geliştiği bir dönemdir. Bu dönemde etrafındaki insanlarla ve nesnelerle etkileşime geçme isteği de bir hayli yükselir. Çevresindeki kişilerin onu dinlemesi, ona cevap vermesi, onunla oyunlar oynaması bebeği cesaretlendirir ve neşelendirir. Aynı zamanda dil gelişimi, duygusal kontrol ve sosyal ilişkiler bakımından da gelişim sağlar. Bu dönemde oyuncaklar çeşitlenebilir. Kavrama becerisi arttığı için büyük parçalı yapbozlar, oyun blokları kullanılmaya başlayabilir. Bu sayede bebeğiniz parça ve bütün ilişkisini, denge kavramını öğrenebilir.

Dokuzuncu ayda bebekler hafıza bakımından gelişir. Yakın mesafelerde saklambaç oynamak, hayvanların adlarını, görünüşlerini ve seslerini öğretmek, renkleri ve sayıları saymak bebeğinizin zeka gelişimini pekiştirecek etkinlikler arasında yer alır. Bu dönemde bebekler basit komutları anlayabilir ve bu komutları yerine getirebilir. Örneğin bebeğinize topu size atmasını söylediğinizde bunu gerçekleştirebilir. Bu tip etkileşimli oyunlar oynamak bebeğinizin sosyal ilişkilerini ve sebep- sonuç ilişkisi kurma becerisini pekiştirir.

Onuncu ay bebeğinizin özgürleşmek istediği bir dönemdir. Bu dönemde bebeğiniz kendi başına hareket etmek isteyebilir. Onu kısıtlamak zeka gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu sebeple bu dönemde bebeğinizin güvenliği için gözlem pozisyonunda olmanız, bebeğinize zarar verebilecek objeleri ortadan kaldırmanız önerilir.

On birinci ayda bebeklerin iletişim becerileri ve ilişki kurma kabiliyetleri belirgin hale gelir. Çeşitli nesneler bebeğiniz tarafından çeşitli sözcüklerle tanımlanabilir. Bebeğinizin ritim duygusu oturmuştur, sesli oyuncaklarla anlamlı melodiler oluşturabilir. Evin bölümlerini ve kullanım amaçlarını tanıdığı için ihtiyaçlarını gidermek için hareket halinde olma isteği duyabilir. Örneğin acıktığında mutfağa yönelebilir, tuvaletini yaparken koltuk arasında saklanma gibi davranışlarda bulunabilir. Bu dönemde bebekler isteklerini çok belirgin şekilde aktarabilir. Bu sebeple bebeğinizi dinlemeniz, onu anlamaya çalışmanız gerekir. Aksi halde bebeğinizin sizinle kurduğu bağ ve dolayısıyla zeka gelişimi olumsuz etkilenebilir. On birinci ay, bebeklere “paylaşma” kavramını öğretmek için ideal bir dönemdir. Yiyecekleri kaplara paylaştırmak, oyuncakları kişiler arasında paylaştırmak gibi yöntemlerle bebeklere bu kavram öğretilebilir.

Bebeğiniz bir yaşına girdiğinde hiç olmadığı kadar aktif ve meraklı olacaktır. İnsanlarla iletişim kurmak, nesnelerle etkileşim kurmak, keşfetmek onun için büyük bir arzu haline gelir. Bu dönemde bazı kazalar da yaşanabilir çünkü bebekler sebep- sonuç ilişkisini net olarak bu dönemde kavrar. Sivri köşelere çarpmanın can acıtabileceğini, cam bardağın yere düştüğünde kırılacağını ancak plastik bardağın yere düşünce sekebileceğini öğrenir. Bu sebeple bu dönemde bebekler, büyük güvenlik endişeleri dışında serbest bırakılmalıdır. Bu sayede benlik bilinçleri gelişir, özgüven kazanırlar.

Uykunun Zeka Gelişimi Üzerindeki Etkisi

Bebeklerde zeka gelişimi uyku düzeniyle doğrudan ilişkilidir çünkü bebekler uyku sayesinde sağlıklı şekilde büyüyüp gelişir. Akşam 10 ve sabah 5 saatleri arasında salgılanan büyüme hormonu, bebeklerin fiziksel ve zihinsel gelişimleri açısından oldukça önemlidir. Öğrendiklerini özümsemeleri ve ertesi sabah yeni bir güne öğrenmeye hazır şekilde uyanabilmeleri için de kaliteli bir uyku elzemdir. Çünkü bebeklerin gün boyunca öğrendiklerine dair hücre bağlantıları uyku sırasında gerçekleşir. REM uykusu adı verilen uyku bölümü, genellikle gece deliksiz uyuma durumunda aktif olarak işler ve bebeklerin öğrendiklerini kalıcı hafızaya kaydedebilmelerini sağlar. Aynı zamanda görsel ve işitsel konulardan sorumlu olan sağ beyin ile dil, mantık, analitik düşünce gibi konulardan sorumlu olan sol beyin; uyku sırasında bağlantı kurarak öğrenilenleri pekiştirir.

İlk iki ay günde 16 ila 18 saatlik uyku bebekler için gerekliyken sonraki aylarda bu süre 14 saate kadar inebilir. Gündüz uykuları aydınlık ve sesli bir ortamda gerçekleştirilirken gece uykularının karanlık ve sessiz bir ortamda gerçekleştirilmesi bebeklerde gece ve gündüz kavramlarının oturmasını sağlar.

Bebeklerin yeterli ve kaliteli uyuyamaması gün içinde huzursuzluk, dikkat eksikliği, yorgunluk gibi durumlar yaratabilir. Bu durum bebeklerin öğrenme kapasitesinin ve isteğinin azalmasına yol açar. Bu sebeple bebeklerin altı temiz, karnı tok şekilde uygun ortamda uyutulması ve yeterli uykuyu almalarının sağlanması oldukça önemlidir.

Beslenmenin Zeka Gelişimi Üzerindeki Etkisi

Bebeklerin zeka gelişimi için neler yapılabilir sorusu sorulduğunda akla gelen ilk cevaplardan biri de “beslenme” olacaktır. Bebeklerde zeka gelişimini artıran besinlerin başında anne sütü gelir. Anne sütü, bebeğin fiziksel ihtiyaçlarını karşılayacak ve sağlıklı büyümesini sağlayacak vitamin ve mineralleri içeren, besin değeri yüksek bir gıdadır. İlk altı ay boyunca bebeklerin anne sütüyle beslenmesi önerilir. Anne sütünün gelmediği ya da yetersiz kaldığı durumlarda bebeklerin yaşına göre özel olarak formüle edilmiş mamalar ve devam sütleri tercih edilebilir. Altıncı aydan itibaren ise katı gıdaya geçiş dönemi başlar. Bebeklerde zeka gelişimi için ne yedirilmeli sorusu da işte bu noktada devreye girer.

Bebeklerde zeka gelişimini destekleyen besinler doktor kontrolünde seçilmelidir. Her besin her bebeğe aynı şekilde etki etmeyebilir, alerjik reaksiyonlara sebep olabilir. Özellikle çilek, yumurta, çikolata gibi besinlerin tüketiminde dikkatli davranılması gerekir.

Bebeklerde zeka gelişimi açısından omega 3 oldukça önemlidir. Balıkta ve yeşil yapraklı sebzelerde bol miktarda bulunan omega 3’ün yanı sıra mercimek, bezelye gibi baklagillerde bulunan folik asit de zeka gelişimi üzerinde önemli etkiye sahiptir. B12, beyin fonksiyonlarının gelişmesi ve hafızanın güçlenmesi için kilit rol oynar. Süt, balık, et ve yumurta gibi hayvansal gıdalarda bulunan B12’yle beraber kolin de bebeklerin zeka gelişimi üzerinde olumlu etkiye sahiptir. Kolin, temelde anne sütünün içeriğinde bulunur. Havuç, somon, brokoli, yeşil mercimek, nohut ve yumurtada bulunan kolin de sağlıklı zeka gelişimi açısından bebeklerin beslenme programında yer almalıdır.

Bebeklerin dengeli ve düzenli bir beslenme programına sahip olması oldukça önemlidir. Taze meyve ve sebzeler, ceviz gibi kuruyemişler, et ve balık uygun zamanlarda bebeklerin beslenme programlarına mutlaka eklenmelidir.

Oyun ve Oyuncakların Zeka Gelişimi Üzerindeki Etkisi

Bebeklerde zeka geliştirme yöntemleri dendiğinde akla elbette oyun ve oyuncaklar, aktiviteler gelir. Gerek sosyal becerilere olan olumlu etkisi gerekse iletişim becerilerini artırması sebebiyle bebeklerin zeka gelişimi için oyunlar büyük önem taşır. Bebeğinizin vücudunu koordineli şekilde kullanmasını gerektiren top oynama gibi fiziksel oyunlar özellikle hareket kabiliyetinin arttığı dönemden itibaren oynanabilir. Bebeklerde zeka geliştirici oyunlar arasında hafıza oyunları da yer alır. Renkler, hayvanlar, meyve ve sebzeler, geometrik şekillerle ilişkilendirilmiş hafıza oyunları, saklambaç gibi aktiviteler bebeğinizin zeka gelişimine katkıda bulunur.

Bebeklerde zeka gelişimini destekleyen oyuncaklar da dikkat edilmesi gereken bir başlıktır. Sök-tak oyuncaklar ve yapbozlar şekil, zemin ve büyüklük ilişkisini pekiştirirken oyun blokları analitik düşünme kabiliyetini geliştirir. Renkli toplar, iç içe geçebilen kaplar gibi oyuncaklar da her dönem bebeklerin ilgisini çekmeyi başarır. Hayvan figürlü oyuncaklar bebeklerin empati yeteneğini pekiştirir, iletişim becerilerini artırır ve hayvan sevgisi üzerinde olumlu etki oluşturur. Işıklı ve sesli oyuncaklar bebeklerin dikkatini çeker ve etkileşim becerilerini artırır. Bebekleri hareket etmeye teşvik eden oyuncaklar da sosyalleşmeyi ve etkileşim kurmayı sağlar.

Bebeklerin zekasının gelişmesi için problem çözme temelli etkinliklerin yapılması önerilir. Bu noktada bebeklerin çözmesi gereken bir problem sunan oyuncaklar tercih edilmesi mantıklı bir tercih olabilir. Aynı zamanda bebeklerin duygularını aktarabilmesi ve kontrol edebilmesi için sanat aktiviteleri de oldukça önemlidir. Oyun hamuru gibi malzemeler ince motor becerilerini geliştirirken resim ve boyama yapmak hayal gücünü pekiştirir, iletişim becerilerini artırır.

Bebeklerin zeka gelişimi için müzikler de önemli birer araçtır. Anne karnındaki gelişim döneminden itibaren ninniler ve şarkılar söylenmesi bebeğin duygusal kontrolünün iyileşmesine yardımcı olur. Aynı zamanda iletişim açısından da şarkılar oldukça önemlidir. Hafızanın gelişmesi, dil becerilerinin ilerlemesi ve sosyalleşme açısından da müzikler oldukça faydalıdır. Aynı zamanda müzikli oyuncakların kullanılması bebeklerde ritim duygusunun gelişmesine de yardımcı olur ve onları aktif hareket etmeye teşvik eder. Sayıları, renkleri birer şarkı haline getirmek bebeklerin bu kavramları öğrenmesine ve pekiştirmesine yardımcı olur.

Bebeklerle oynanabilecek oyunların türleri de önemlidir. Bebeğinizle etkileşim halinde olmanız, onunla iletişim halinde olarak oyun kurmanız sosyal gelişim ve iletişim becerileri açısından önemlidir. Bununla birlikte bebeğinizin farklı insanlarla ve yaşıtlarıyla oyun kurmasına ortam sağlamanız da empati yeteneğinin gelişmesi ve paylaşma becerisinin edinebilmesi için elzemdir. Bebeğinizin özgüven kazanması için tek başına oyun kurmayı da öğrenmesi gerekir. Bu sebeple onun tek başına oynadığında da eğlenebileceği etkileşimli oyuncakların edinilmiş olması önerilir.

Bebeklerde zeka gelişiminde televizyonun etkisi göz önünde bulundurulması gereken bir diğer noktadır. Televizyon, tablet ve telefon gibi ekranlar bebeklerin tek bir noktaya uzun süre odaklı kalmasına sebep olduğu için ilerleyen dönemde dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite gibi problemlere yol açabilir. Aynı zamanda sürekli olarak değişen sesler ve ışıklar yüksek uyaranlar olduğundan dolayı iki yaşından önce bebekler için tehlikeli olabilir. Televizyon, tablet ve telefon gibi ekranların bebeklerde özellikle besleme zamanlarında kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır ancak uzmanlar tarafından önerilmemektedir. İki yaşından itibaren eğitici içeriklerin günlük saat kısıtlamasıyla kullanılmaya başlaması kabul edilebilir.

Bebeklerde Zeka Gelişimi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Bebeğin Zeki Olması İçin Ne Yapılmalı?

Ebeveynlerin en büyük arzularından biri bebeklerinin zeka gelişimini ideal şekilde desteklemektir. Bebeklerin zeka gelişiminin sağlıklı şekilde ilerleyebilmesi için bebeğin düzenli ve yeterli uyku alması ve beslenmesi gerekir. Bununla birlikte ebeveynlerin bebekle iletişim kurması, ona sevgi göstermesi gerekir. Göz teması, seslenme, dokunma, birlikte aktiviteler yapma bebeklerin zekasını geliştiren etmenler arasında yer alır. Bebeklerin hareket etmesine, keşfetmesine, meraklarını gidermesine uygun alan sağlamak da zeka gelişimi açısından önemlidir.

Bebeklerde Zeka Gelişimi İçin Ne Yedirilmeli?

Bebeklerde zeka gelişiminin pekiştirilmesi için oyun ve oyuncaklar gibi çeşitli araçlar kullanılabileceği gibi bu süreçte uykunun ve beslenmenin önemi de yadsınamaz. Bebeklerde zeka gelişimi için ilk 6 ay anne sütü elzemdir. Anne sütünün sağlanamadığı durumlarda uygun formül mamalar ve devam sütleri de kullanılabilir. Ek gıdaya geçişle birlikte bebekler için protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineral açısından dengeli bir beslenme programı uygulanması gerekir. Folik asit, omega 3, B12 vitaminlerinin yeterli miktarda sağlanması da oldukça önemlidir.

Bebeğin Zeka Gelişimi Ne Zaman Başlar?

Bebeklerin zeka gelişimi anne karnında başlar ve doğumdan sonra özellikle 2 yaşına kadar hızla devam eder. Bu sebeple bebeklerin zeka gelişiminin anne karnında itibaren pekiştirilmesi gerekir. Bebeklerle birlikte okumak, şarkı söylemek, oyunlar oynamak, bebekleri hareket etmeye, problem çözmeye ve iletişim kurmaya teşvik etmek onların zeka gelişimini olumlu yönde etkileyen aktiviteler arasında yer alır.

Bir Bebeğin Zeki Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Bebeklerde zeka büyük oranda kalıtsal olarak aktarılır ancak bir bebeğin zeki olduğunu anlamanın bazı yolları da bulunur. Eğer bebeğiniz sizinle sık sık göz teması kuruyorsa, kendini anlatmak için çabalıyorsa, aktif olarak sesler çıkarıyor ve sizi yönlendirmeye çalışıyorsa bunlar onun zeki olduğunu gösteren belirtiler arasında sayılabilir.