Dünyanın dört bir yanındaki dilbilimciler, çocuklarda dil ediniminin ve gelişiminin nasıl gerçekleştiğine ışık tutmayı amaçlayarak yıllardır bu alan üzerinde çalışıyorlar. Bu araştırmaların sonucunda ortaya çıkan farklı 4 yaklaşım, ailelere ve eğitimcilere çocukları yetiştirirken konuşmayı öğrenmelerine katkıda bulunabilmeleri için yapılabilecek bazı aktiviteleri ortaya koyuyor. Bu yaklaşımlardan bir tanesi çocukların dil gelişiminde taklit etme yolunun önemli olduğunu gösterirken bir başkası bebeklerde dil gelişiminde beyindeki sinirsel bağlantıların rolünü savunmaktadır. Peki, bebeğinizin dil gelişimi basamakları nasıl ilerler veya aileler olarak bebeğinizin dil gelişimi sırasında yapabileceğiniz aktiviteler nelerdir? Çocuklarda dil gelişimi ile ilgili merak ettiğiniz bu soruların cevaplarını sizler için hazırladık.
Bebekler konuşmaya başladıkları andan itibaren iletişim kurmak için ses çıkarırlar. Kendilerini ifade etmeye yeni yeni başlayan bebeğinizin dil gelişim aşamalarını bu süreçte rahatça gözlemleyebilirsiniz. Peki, bebeğinizin dil gelişimi evreleri yaşına göre nasıl ilerler veya bebeklerde dil gelişiminin farklı aşamaları nelerdir?
2 yaşında çocuklar zamirleri dil gelişimlerine dahil etmeye başlar. Ayrıca daha uzun ve daha karmaşık olayları kavrama yeteneğine de sahiptirler. Ayrıca 2-3 cümleden oluşan kısa konuşmalar yapabilir, şekilleri isimleriyle tanıyabilirler.
3 yaşındaki bir çocuğun dil gelişimi özellikleri hem şimdiki zamanı hem de gelecek zamanı kullanma becerisini içerir. Ayrıca konuşmalarında sıklıkla soru kipini kullanırlar ki bu 2 veya 3 cümlelik diyaloglar şeklinde gözlemlenebilir. Ayrıca bu yaşta çocuklar oyuncaklar, giysiler, hayvanlar gibi çeşitli nesneleri başarılı bir şekilde sınıflandırabilirler.
Dört yaşında, bir çocuğun dil becerileri önemli ölçüde gelişmiştir ve bu da onların daha karmaşık cümleler kurmasına olanak tanır. Beş ila altı kelimeden oluşan cümleler kurma ve başkalarıyla anlamlı konuşmalar yapma yeteneğine sahiptirler. Ayrıca zaman kavramını kavrayarak geçmiş ve şimdi arasındaki farkı kavrayabilme becerisi kazanmış olurlar. Ayrıca, kendi yaratıcı hikayelerini anlatmaya başladıklarında hayal güçleri gelişir. Büyüyen hafızalarının etkileyici bir göstergesi olarak, bağımsız olarak ezberledikleri şarkıları bile söylemeye başlarlar. Dahası, kendi adlarını, soyadlarını ve yaşlarını rahatlıkla ezberleyebilir ve ifade edebilirler.
Kapsamlı araştırmalar ve çeşitli yaklaşımlar, bir çocuğun hayatının ilk sekiz yılının dil ediniminde oynadığı önemli rolü tutarlı bir şekilde göstermiştir. Dil gelişimlerini kolaylaştırmak için bu kritik dönemde çocuklara bol bol fırsat verilmesi gerektiği yaygın olarak vurgulanmaktadır. İstismar görmüş çocuklara odaklanan araştırmalar, dil ediniminin büyük ölçüde ilk sekiz yıl içinde gerçekleştiğini ortaya koymuştur. Sonuç olarak, bu dönemde yeterli dil uyarımından yoksun bırakılanların, yaşamlarının ileriki dönemlerinde dil becerilerini tam olarak gerçekleştirmek için mücadele ettikleri gözlemlenmiştir. Çocuğunuzun anaokulunda geçirdiği süre boyunca, dil gelişimine yardımcı olabilecek çeşitli oyunlar mevcuttur. Bu faaliyetlere katılarak ve evde de dil gelişimine yardımcı olacak aktiviteler oluşturarak, beynin dil gelişiminden sorumlu belirli bölgelerini harekete geçirebilir ve sonuçta çocuğunuzun bu alandaki genel dil gelişimine katkıda bulunabilirsiniz.
Bebeğiniz konuşmayı öğrenmeye sesleri ve konuşmaları taklit ederek başlar. Hayvan taklitleri yapmak bebeğinizin duyduğu sesleri taklit etme yetisini yükseltir. Taklit becerisini kazanmaya ve geliştirmeye yardım eden bu aktivite aynı zamanda bebeğinizin hayvanları tanımasını sağlarken onu eğlendirir. Sıkılmadan bebeklerde dil gelişimini destekleyici oyunlardan biri olan hayvan taklitlerinin yanında aynı zamanda sizi taklit etmesini de sağlayabilirsiniz.
Hayvan taklitleri sayesinde becerisi gelişen bebeğinizle bir süre sonra oyuncak telefonlar aracılığı ile taklit oyunları oynayabilirsiniz. Ebeveynlerin düzgün telaffuz ettiği kelimelerin duyulması bebeklerde dil gelişiminin en önemli parçalarından biridir. Bu sebeple taklit oyunları, çocuğun dil gelişimini destekleyen oyunlar arasında en önemlilerinden biridir.
Çocuğunuzla beraber kendilerinin benzersiz bir dünya yaratabileceği evcilik oyununu oynamak bebeklerde dil gelişimini etkiler ve geliştirmeye yardımcı olur. Bebeğiniz evcilik oyunu oynarken yeni kelimeler öğrenir ve bunları kullanır. Bunun yanında kendi öğrendiği ve daha önce hiç kullanmadığı kelimeleri de oyun sırasında kullanmaya yönelebilir.
Hem çocuğunuzu yakından tanıyabileceğiniz ve onunla bağ kurabileceğiniz hem de onun kelime haznesini geliştirmesine yardımcı olabileceğiniz evcilik oyunu çocuğun dil gelişimini etkileyen oyunlar arasından en destekleyicisidir.
Çocuğunuza düzenli olarak kitap okumak hem onun kelime haznesini geliştirir hem de yaratıcılık ve hayal gücüne katkı sağlar. Aynı zamanda ilerleyen yaşları için kitap okuma alışkanlığını kazanmasına yardımcı olur. Düzenli olarak beraber kitap okumanın yanında okuduğunuz kitapları çocuğunuzla beraber canlandırmak ve kurguyu hayata geçirmek hem anlamasına yardımcı olur hem de konuşmaya teşvik eder. Bu sebepler ile kitap okumanın bebek dil gelişimine katkısı büyüktür.
Bebeklerde dil gelişiminde telaffuzu zor kelimeleri öğrenmek biraz zaman alabilir. Bebeğinizin zamanla daha akıcı ve düzgün konuşmasını sağlamak adına tekerlemeler ezberlemek önemlidir. Bir yandan eğlenceli zaman geçirmesini sağlayacak olan tekerlemeler bebeğinizin sıkılmadan daha akıcı bir dille konuşmasına yardımcı olur.
Çocuğunuzun sık sık düşüncelerini sormak ve onu anlamaya çalışmak onu konuşmaya teşvik eder. İnsanlarla iletişim kurmasını kolaylaştıracak ve çocuğunuzu zamanla konuşarak anlaşmaya yöneltecek olan bu yöntem, aynı zamanda bebeğinizi anlamanıza ve tanımanıza yardımcı olmaktadır. Çocuğunuza bolca sorular sormak ilerleyen zamanlarda düşüncelerini ve isteklerini konuşarak ifade etmesini sağlar ve akıcı konuşmasına katkı sağlar.
Bebeğiniz az az konuşmaya başlarken kısa ve tek kelimelik cümleler kurar. Çocuğunuzun dil gelişimine katkıda bulunmak için her oyun ve iletişiminiz sırasında uzun cümleler kurabilirsiniz. Her defasında onun kurduğu cümlelere bir veya iki kelime ekleyerek devam etmek ve cümlelerini uzatmak daha sonrasında düzgün cümle kurma olasılığını arttırır ve kelime haznesini geliştirir.
Hem oynadığınız oyunlar sırasında hem de günlük aktivitelerinizi yaparken bebeğinize yaptıklarınızı anlatmanız onun dil gelişimi için önemlidir. Bunları yaparken bir yandan çocuğunuzu iletişime dahil etmek onu da konuşmaya teşvik eder. Bebeğinize gün içerisinde yaptıklarınızı anlatırken dili bilinçli bir şekilde düzgün kullanmanız onun kelimeleri doğru telaffuz etmesini sağlar. Bebeğinizin sorduğu sorulara cevap vermek, ona sorular yöneltmek ve “Su içiyorum”, “Yemek yapıyorum” ve “Araba sürüyorum” gibi basit cümleler kurarak yaptıklarınızı anlatmak onun günlük aktiviteleri ve nesneleri tanımasına yardımcı olur. Bu sebeple düzenli olarak yaptıklarınızı dile getirmek bebeğinizin isteklerini konuşarak ifade etmesine ve dil gelişimine yardımcı olur.
Gün içerisinde sürekli olarak bebeğinizle sohbet etmek günlük konuşma miktarını arttıracak ve onu tanımanızı sağlayacaktır. Sevdiği ve ilgi duyduğunu gözlemlediğiniz konulardan konuşma başlatarak ve onunla sohbet etmeniz çocuğunuzu konuşmaya teşvik eder ve cümle kurmasına yardımcı olur. Yani oyun ve benzer aktiviteler sırasında olan sohbetlerinizin dışında da bebeğinizle iletişim kurmak çocuğunuzun dil gelişimi için yapabileceğiniz şeylerden biridir. Bebeğinizle sohbet etmek onun telaffuzunu ve cümle kurmasını geliştirmeye devam ederken bir yandan da bebeğinizi daha iyi tanımanızı sağlamaktadır.
“Bu böyle söylenmez”, “Düzgün konuşmuyorsun” veya “Kelimelerini düzgün söyle” gibi konuşmaya yeni yeni başlayan bebeğinizin hevesini kırabilecek cümlelerden kaçınmalısınız. Bunun yerine çocuğunuzun konuşurken yaptığı hataları daha sakin ve tatlı bir şekilde düzeltmek hem ona doğrusunu öğretirken bir yandan da dil gelişimi için onu konuşmaya teşvik edecektir.
Bebekler doğdukları andan itibaren çevreleriyle yaptıkları sözlü etkileşimler yoluyla ana dillerini kazanmaya başlarlar. Sonuç olarak, çocuğunuzun dil gelişiminde en başından itibaren bebekle sohbet etmek önemli bir rol oynamaktadır.
Bebeklerde dil öğrenme süreci, sesleri ve kelimeleri taklit etme eylemiyle başlar. Annenin çocukla olan sözlü etkileşimleri, dil becerilerinin gelişimi için değerli bir destek kaynağıdır. Çocuğu konuşma, oyun ve okuma gibi etkinliklere dahil etmek, dil yeterliliğini geliştirmek için çok önemlidir. Ebeveynlerin çocuklarıyla aktif dinlemeyi gösterecek şekilde iletişim kurmaları gerekmektedir.
Oyunda karşılıklı iletişimin kurulması hem alıcı hem de ifade edici dil becerilerinin gelişmesine yol açar. Oyuna katılarak, çocuklar kelime dağarcığını genişletme ve sosyalleşme yeteneklerini geliştirme fırsatı bulurlar.
Vokal oyun ya da ses oyunu, agulama dönemi olarak da bilinmektedir ve bu dönemde bebeğiniz dudağını kullanarak çeşitli sesler çıkarmaya başlar.