Çocuk Hakları Sözleşmesi

Dünya üzerindeki bütün çocuklar yaşama, barınma ve eğitim gibi temel haklara sahiplerdir. Bu haklar, evrensel açıda birçok ülke tarafından kabul edilmiş olan Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ile korunmaktadırlar. Bu sözleşme halk arasında Çocuk Hakları Sözleşmesi olarak da bilinmektedir ve özel olarak çocuk haklarının savunulması için hazırlanmıştır. Peki, çocuk hakları nelerdir?

Çocuk Hakları Nedir?

Çocuk hakları, dünyadaki tüm çocukların kanunen veya ahlaki açıdan eğitim, yaşama, sağlık, barınma gibi doğuştan sahip olduğu hakların hepsini kapsayan ve bunları tanımlayan evrensel bir kavramdır. Çocuk hakları, çocukları doğdukları andan itibaren psikolojik, fiziksel veya cinsel her türlü sömürüye karşı korumaktadır.

Çocuk Hakları Sözleşmesi Nedir?

Çocuk Hakları Sözleşmesi veya Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Birleşmiş Milletler tarafından 1989 yılında dünya üzerindeki tüm çocukların doğuştan gelen haklarını korumak için kabul edilen bir anlaşmadır. Birleşmiş Milletler, kurulduğu andan itibaren çocuk haklarını gündeminde tutmuştur. 1948 senesinde Genel Kurul tarafından kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde çocuk hakları ile ilgili yer alan bölümden sonra 1959 yılında Çocuk Hakları Bildirgesi’ni kabul etmiştir. 

Bunun üzerine 20 Kasım 1989 tarihinde Çocuk Hakları Sözleşmesi Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilmiş, 1990 yılında ise uygulamaya konmuştur. Başta 193 ülkenin taraf olduğu sözleşme Türkiye tarafından 14 Ekim 1990 tarihinde imzalanmıştır. Ülkemizde 27 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe giren Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, çocukları doğdukları andan itibaren korumaktadır ve eğitim, barınma, yaşama ve korunma gibi temel haklarını savunmaktadır.

Çocuk Hakları Sözleşmesi'nde Maddeler Ne Anlatmaktadır?

Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin maddelerinden ilkinde ülke kanunları uyarınca daha erken yaşta reşit olarak kabul edilme durumu haricinde her kişinin on sekiz yaşına kadar çocuk sayılacağı vurgulanmıştır. Toplamda 54 maddeden oluşan Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, genel olarak çocukların yaşama başta olmak üzere barınma ve eğitim; fiziksel, psikolojik veya cinsel sömürülere karşı korunma gibi temel haklarını savunmaktadır. Bunlar dışında her türlü evlat dinme veya devletten özel koruma ve yardım sistemi de bu sözleşme ile kontrol altına alınmıştır. 

Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, çocukları aile içerisinde dahi uygulanan her türlü saldırı, şiddet veya suistimale karşı korumaktadır. Bunun dışında kitle iletişim aracı adı altında çocuk kitaplarının üretimini ve yayılmasını savunan Çocuk Hakları Sözleşmesi, aynı zamanda çocuğu her türlü zan altında bırakabilecek ve zarar verebilecek belgelerden korumaktadır. Dünya üzerindeki her çocuğun temel ihtiyaçlarının yanında düşünce özgürlüğü de bu sözleşme ile korunmaktadır.

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi Ne Zaman Kabul Edildi?

Çocuk Hakları Sözleşmesi, 20 Kasım 1989 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir. İlk olarak 193 ülke tarafından kabul edilen anlaşma, Türkiye tarafından 1990 yılında imzalanmıştır.

Türkiye’de Çocuk Hakları Nelerdir?

Türkiye sınırları içerisinde çocukların korunması ve gereken sosyal yardımlar uzun bir süre boyunca dini kurumlar tarafından sağlanmıştır. Osmanlı Devleti’nde “Vakıflar” tarafından oluşturulan bu kurumlar sonrasında Darülacezeler kurulmuştur. Darülacezeler sokaklarda dilenen çocukları bu durumdan kurtarmak amacı ile kurulmuşlardır.

Cumhuriyetin ilanı ile düzenlenen Türk Medeni Kanunu ile çocuk hakları yasal olarak korunmaya başlamıştır ve daha sonrasında çıkarılan özel kanunlar ile bu haklar genişletilmiştir. 1949 yılında bu özel kanunlardan ilki olan Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun çocuklar ve doğuştan gelen hakların korunması amacı ile çıkarılmıştır. 1988 yılında ancak kurulan çocuk mahkemelerinin ardından 1983 tarihinde “Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu” yürürlüğe girmiş, sonrasında çıraklık ve mesleki eğitim hakkında kanun çıkarılmıştır. Bu kanunlar ile korunma ihtiyacı duyan tüm çocuklar ile ilgili alınacak önlemler ve suça sürüklenmiş çocuklar hakkında alınabilecek güvenlik tedbirlerinin esasları, çocuk mahkemelerinin görevleri ve yetkileri belirlenmiştir. 

1990 yılında Türkiye tarafından da kabul edilen Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin ardından 2008 yılında TBMM içerisinde çocuk haklarını izleyen ve takip eden bir komisyon kurulmuştur.

Çocuk Hakları Nasıl İhlal Edilmektedir?

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre, temel çocuk hakları sağlıklı yaşam, eğitim ve barınma olarak belirlenmiştir. Bu hakların göze alınmaması durumunda sözleşmeye göre çocuk hakları ihlal edilmiştir. Bunun dışında Ulusal Af Örgütü’ne göre; emek sömürüsü, şiddet ve pornografi gibi olumsuz durumlar dahilinde özellikle az gelişmiş veya gelişmekte sayılan ülkelerde çocuk hakları ihlalleri daha büyük boyutlarda sayılmaktadır ve cezalar buna göre belirlenmektedir.

Çocuk Hakları Nasıl Korunur?

Çocuk hakları evrensel düzeyde kabul görmekte olan Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ile korunmaktadır. Bunun yanında her ülkenin bu sözleşme dahilinde düzenlediği ve kabul ettiği kanunlar çocuk haklarını korumaktadır. Birleşmiş Milletler’in Çocuk Hakları Sözleşmesine taraf olan bütün devletler bu sözleşme içerisindeki maddeleri kabul etmekte ve dünya üzerindeki bütün çocukların yaşama, korunma ve eğitim haklarını koruma yükümlülüğü taşımaktadır.

Çocuk Hakları Sözleşmesi ile İlgili Sık Sorulan Sorular

Türkiye, Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni ne zaman kabul etti?

Türkiye Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni 14 Ekim 1990 tarihinde kabul etmiş, 27 Ocak 1995 tarihinde ise yürürlüğe koymuştur.

Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni hangi ülkeler imzalamıştır?

Çocuk Hakları Sözleşmesi Amerika Birleşik Devletleri hariç bütün Birleşmiş Milletler üyeleri ve bunun yanında Filistin, Vatikan, Nieu ve Cook Adaları tarafından imzalanmıştır.

Dünya Çocuk Hakları Günü ne zaman kutlanır?

Dünya Çocuk Hakları Günü her sene 20 Kasım’da kutlanmaktadır.

Çocuk Hakları Bildirgesi hangi şehrin adıyla bilinir?

Çocuk Hakları Bildirgesi Cenevre’de hazırlanmış olması dolayısıyla Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi olarak bilinmektedir.