Serebral Palsi Nedir? Serebral Palsinin Belirtileri ve Tedavisi

Serebral palsi (beyin felci), adına pek çok insanın aşina olmadığı bir sağlık durumu olsa da aslında birçok insanın hayatını etkileyen bir mesele. Genellikle bebeklik veya erken çocukluk döneminde başlayan serebral palsi, merkezi sinir sisteminin bir tür hasarı sonucu ortaya çıkar. Beynin kas hareketlerini kontrol eden bölgelerinde meydana gelen anormalliklerden dolayı oluşan serebral palsi, kaslarda ya da sinirlerdeki bir problemden oluşmaz. Serebral palsi görülen çocukların büyük bir çoğunluğu, bu hastalıkla doğmuştur ancak hastalığın tespit edilmesi aylar hatta yıllar alır. Belirtiler, genellikle çocuk 3 yaşına gelmeden önce fark edilir. 

Doğuştan olmayan serebral palsi ise; beyin hasarı oluşturacak kazalar, bakteriyel menenjit, viral ensefalit gibi beyin enfeksiyonlarından meydana gelir. Genellikle hastanın durumu, zaman içinde kötüye gitmez, stabil kalır.  Bu durumun sonucu olarak, günlük yaşamdaki basit aktiviteler bile büyük bir çaba gerektirir hale gelir. Yürümek, oturmak, hatta bir bardak su tutmak gibi aktiviteler bile oldukça zorlu hale gelir. Serebral palsi'nin belirtileri ve etkileri bireyden bireye değişir ancak her birey için geçerli olan durum, kararlılıkla bu engelin üstesinden gelmenin mümkün olduğudur. Serebral palsi'nin anlaşılması ve desteklenmesi, bu durumu oldukça kolay hale getirecektir. Bu yazımızda, serebral palsi'nin ne olduğuna ve tedavisine odaklanacağız.

Serebral Palsi Tipleri Nelerdir?

Serebral palsili çocuklar genellikle yürümeleri, konuşmaları ve ellerini kullanmaları gibi basit hareketler için motor becerilerini geliştirmeye yönelik farklı çeşitlerde terapiler görürler. Serebral palsi'nin farklı tipleri, genellikle merkezi sinir sisteminin hasar gördüğü veya gelişim aşamalarının bozulduğu durumlar sonucu ortaya çıkar. Her bir tip, farklı beyin bölgelerinin ve fonksiyonlarının etkilenmesiyle oluşur. Serebral palsi, çeşitli motor ve postür bozukluklarına sebep olur. Serebral palsinin üç ana tipi olan spastik, diskinetik ve ataksik tipler; hastalığın belirtileri ve etkileri açısından farklılık gösterir.

Spastik Tip 

Spastik tip, en yaygın görülen Serebral palsi tipidir. Hastaların %70 ile %80’inde bulunur. Bu tip, kaslarda sertlik ve gerginlik ile karakterize olmuştur. Bu durum, kasların normalden daha fazla kasılması sonucu oluşur. Bu da hareketlerin zorlaşmasına neden olur. Genellikle bacaklar ve kollar gibi büyük kas grupları etkilenir. Spastisite, yürüme zorluğu gibi belirgin belirtilere neden olabilir. Spastik tip, genellikle beynin hareketi kontrol eden bölümlerindeki hasar sonucu meydana gelir. Bu tipin temel nedeni, piramidal yollar olarak adlandırılan beyin yollarının etkilenmesidir. Bu yollar, beynin korteksinden kaslara sinyaller göndererek hareketi sağlar. Hasarlı piramidal yollar, kasların normalden daha fazla kasılmasına neden olur, bu da spastisite olarak adlandırılan durumu yaratır.

Diskinetik Tip

Diskinetik tip, %10 ile %20 oranında görülür. Bu tip, kas tonusunun dengesiz olduğu ve kontrolsüz hareketlerin olduğu karakteristik belirtilere sahiptir. Hareketler yavaş olur, istemsiz kas kasılmaları veya rahatlamaları sıkça görülür. Konuşma ve yutma gibi işlevler de bu tipte etkilenebilir. Diskinetik tipin temel nedeni, bazal gangliyonlar olarak adlandırılan beyin bölgelerinin etkilenmesidir. Bu bölgeler, hareketin düzenlenmesinde ve kontrolünde önemli bir rol oynar. Diskinetik tip, kas tonusunun düzensizleştiği ve istemsiz hareketlerin ortaya çıktığı belirtilere yol açar. 

Ataksik Tip

Ataksik tip, serebral palsi vakalarının %5 ile %10'unu oluşturur. Bu tip; koordinasyon bozukluğu ve denge problemleri ile anlaşılır. Hareketler düzensiz ve dengesiz olur. İnce kas hareketleri, nesneleri tutma ve işleme koyma gibi günlük aktivitelerde zorluklara yol açar. Ataksik tipin temel nedeni, beyin ve omurilikteki koordinasyonu sağlayan bölgelerin etkilenmesidir. Bu tip, hareketlerin düzensiz ve dengesiz olmasına neden olur. İnce kas hareketleri ve denge bozuklukları, ataksik tipin belirtileri arasındadır.

Serebral Palsi Sebepleri

Serebral palsi, merkezi sinir sisteminin hasar görmesi sonucu ortaya çıkan bir grup hareket ve postür bozukluğunu içeren bir durumdur. Serebral palsinin altında yatan sebepler karmaşık ve çeşitlidir. Gebelik öncesi, gebelik sırası ve doğum sonrası dönemlerde yaşanan çeşitli faktörler; serebral palsi riskini artırabilir. Bu nedenle hamilelik döneminde anne ve bebek sağlığına dikkat etmek, düzenli sağlık kontrollerini takip etmek ve risk faktörlerini minimize etmek gereklidir. Bu yazıda; gebelik öncesinde, gebelik sırasında ve doğum sonrasında ortaya çıkabilen serebral palsi sebeplerini inceleyeceğiz.

Gebelik Öncesinde Oluşan Serebral Palsi Sebepleri

Gebelik öncesinde meydana gelen bazı faktörler, bebeğin sağlıklı beyin gelişimini olumsuz etkileyerek serebral palsi riskini arıtarabilir. Bu faktörler; genetik, aile geçmişi, anne ve baba sağlığı gibi çeşitlenebilir. İşte gebelik öncesinde oluşan serebral palsi sebepleri.

Genetik yatkınlık, serebral palsi riskini artıran en önemli etkendir. Aile geçmişinde serebral palsi olan kişilerde serebral palsi görülme olasılığı daha fazladır.

Anne ve baba yaşının ilerlemesi, genetik mutasyon olasılıklarını artırdığından dolayı çocukta serebral palsi görülmesi riskinin de artmasına yol açar. Özellikle annenin 35 yaşın üzerinde olduğu durumlar incelendiğinde serebral palsi riskinin arttığı gözlenmiştir. 

Anne ve baba sağlığı, serebral palsi riskini etkileyebilir. Özellikle annenin diyabet, epilepsi veya genetik hastalıklar gibi kronik sağlık sorunları taşıması; bu konuda etkilidir. Bu durumlar, bebekte olumsuz etkilere ve beyin gelişiminde anormalliklere neden olabileceği için tehlikelidir.

Anne ve baba arasındaki akrabalık, genetik nedenlerle kaynaklanan serebral palsi riskini artırabilir. Yakın akrabalar arasındaki evliliklerde, genetik mutasyonların yayılma riski artar. Bu da çocukta görülecek serebral palsi riskini yükseltebilir.

Gebelik Sırasında Oluşan Serebral Palsi Sebepleri

Gebelik sırasında meydana gelen bazı değişimler, çocukta serebral palsi görülme riskini artırabilir. Bu faktörler, anne ve bebeğin sağlığını etkileyebilir ve bebeğin beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir.  Gebelik sırasında annenin geçirebileceği bazı enfeksiyonlar, bebeğin beyin gelişimini etkileyebilir. Bundan dolayı, serebral palsi riski ortaya çıkabilir. Özellikle sitomegalovirüs (CMV) ve kızamıkçık gibi enfeksiyonlar, bebekte beyin hasarına yol açabileceği için tehlikelidir.

Anne adayının yetersiz veya dengesiz beslenmesi, bebekte sağlıklı beyin gelişimini engelleyebilir. Bu durumu engellemek için özellikle yeterli folik asit alımına dikkat edilmelidir. Yetersiz folik asit alımı, bebekte nöral tüp defektlerine ve beyin hasarına neden olabilir.

Annenin yüksek tansiyonu, diyabeti veya preeklampsi olarak da bilinen gebelik zehirlenmesi gibi durumlar; bebekte oksijen eksikliği ile sonuçlanabilir. Bu da, binfebeğin beyin gelişimini olumsuz etkileyebilir ve serebral palsi riskini artırabilir. Annenin sağlık sorunları ile bebekteki beyin hasarı arasındaki ilişki, araştırmalarla desteklenmektedir.

Hamilelik sırasında sigara içme, alkol tüketimi veya uyuşturucu kullanımı gibi zararlı alışkanlıklar; bebeğin gelişimini olumsuz etkiler. Bu tür alışkanlıklar, bebekte beyin hasarına ve serebral palsi riskine yol açar.

Anne adayının hamilelik sırasında yaşadığı bazı enfeksiyonlar ve iltihaplanmalar, bebeğin beyin gelişimini etkileyebilir. Özellikle annenin geçirdiği üriner yolu enfeksiyonları veya pelvik iltihaplar gibi durumlar, bebekte beyin hasarına sebep olabilir.

Doğum Sonrasında Oluşan Serebral Palsi Sebepleri

Doğum sonrasında oluşan serebral palsi, pek çok durumdan kaynaklanabilir. Doğum anında yaşanan bazı komplikasyonlar, erken yaşlarda gelişen bazı sağlık sorunları; çocukta serebral palsinin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Yazımızın devamında, bu sebepleri detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

İlk Yaşlarda Ortaya Çıkan Riskler

Doğum sonrasındaki ilk yıllarda bebeklerin gelişimi ve sağlığı büyük ölçüde etkilenir. İlk yaşlarda ortaya çıkan bazı riskler serebral palsi riskini artırabilir.

Doğum sonrasında bebekleri etkileyen enfeksiyonlar, beyin hasarı açısından oldukça risklidir. Özellikle menenjit veya ensefalit gibi beyin dokusunu etkileyen enfeksiyonlar, serebral palsi'ye yol açması ile bilinir.

Prematürite veya düşük doğum ağırlığı, bebeklerde beyin kanaması riskini artırabilir. Bu kanamalar, beyin dokusuna zarar serebral palsiye yol açar.

Prematürite gibi durumlarda ortaya çıkan doğum sonrası solunum güçlükleri, bebeğin oksijen almasını engellediği için oksijen eksikliğine neden olabilir. Bu durum, beyin hasarına yol açarak serebral palsi riskini artırır.

Spazmlar ve Nöbetler

Bebeklik döneminde görülen spazmlar veya nöbetler, bu hastalık açısından oldukça risklidir. Spazmlar, beyin aktivitesinin ani ve anormal bir şekilde değiştiği nöbetlerdir. Bu durumun tedavi edilmemesi veya geç teşhis edilmesi, beyin hasarına yol açabilir. Dolayısıyla serebral palsiye neden olabilir.

Erken Teşhisin Önemi

Bebeklik dönemindeki erken teşhis ile serebral palsinin etkilerinde hafifleme sağlanabilir. Erken dönemde teşhis ve uygun tedavi sağlanmazsa mevcut sorunlar daha da kötüleşebilir. Gerekli tedavi ve rehabilitasyonu alamayan bebeklerde serebral palsi oldukça zorlu hale gelebilir.

Serebral Palsi Belirtileri

Serebral palsi, merkezi sinir sistemi hasarı sonucu ortaya çıkar. Hareket ve duruş bozuklukları ile karakterize olmuş bu hastalığın belirtileri, çocukluk döneminde veya bebeklikte farkedilir. Genellikle 3 yaşa kadar teşhis edilir. İşte serebral palsinin yaygın belirtileri!

Hareket Bozuklukları

Serebral palsinin temel belirtisi, motor becerilerin etkilenmesiyle kendini gösterir. Bu nedenle, çocuğun hareket yetenekleri sınırlıdır. Spastik tip serebral palside kas sertliği ve gerginlik görülebilirken diskinetik tipte istemsiz ve kontrolsüz hareketlerle sıkça karşılaşılır. Ataksik tipte ise koordinasyon ve denge zorlukları görülebilir.

Kas Tonusu Değişiklikleri

Kas tonusu, dinlenme halinde bile kasta bulunan gerilimdir. Kas tonusu, kasın her zaman harekete hazır olmasını sağlar. Serebral palsi, kas tonusunda anormalliklere yol açabilir. Kaslarda sertlik, sıkılaşma veya aşırı gevşeklik şeklinde görülebilir. Kas tonu değişiklikleri, normalden sapmış bir postür ve hareket kalıplarıyla anlaşılır.

Denge ve Koordinasyon Zorlukları

Çocuklar, serebral palsi nedeniyle denge ve koordinasyon sorunları yaşarlar. Basit aktiviteleri yaparken zorluk çekebilirler ve düşme eğiliminde olabilirler. Bu durum, yürüme, oturma ve ayakta durma gibi günlük aktiviteleri zorlaştırabilir.

Konuşma ve İletişim Zorlukları

Serebral palsi, konuşma ve dil becerilerini de etkileyebilir. İletişimde güçlük çekme, anlamama veya ifade etmekte zorluk çekme gibi sorunlar görülür. Bu durum, çocuğun sosyal etkileşimini ve iletişim yeteneklerini etkileyebilir.

Motor Gelişim Yavaşlığı

Serebral palsili çocuklar genelde normalden daha yavaş motor gelişim gösterirler. Oturma, emekleme, yürüme gibi temel hareket becerilerini kazanmakta zorluk yaşarlar. Bu gelişim yavaşlığının maalesef uzun vadeli etkileri olabilir.

Kas Zayıflığı

Serebral palsinin etkisi altında olan kaslar genellikle zayıf olma eğiliminde olurlar. Bu zayıflık, günlük aktiviteleri yapmayı güçleştirebilir. Kas zayıflığı, çocuğun fiziksel bağımsızlığını ve hareket kabiliyetini etkileyebilir.

Algılama ve Duyusal Sorunlar

Serebral palsiye sahip çocuklar, algılama ve duyu organlarıyla ilgili sorunlar yaşarlar. Gözlerin, kulakların veya diğer duyu organlarının normalden farklı çalışması sonucu görsel veya işitsel sorunlar ortaya çıkabilir.

Serebral Palsi Teşhisi

Serebral palsinin teşhisi; genellikle belirtilerin dikkatli gözlemi, gelişimsel taramalar ve uzman değerlendirmelerle yapılır. Teşhis süreci; çocuğun yaşına, gelişim seviyesine ve belirtilerine göre farklılık gösterir.

Yeni Doğan ve Bebeklik Dönemi Teşhisi

Yeni doğan döneminde serebral palsi belirtileri bebekler henüz motor becerilere sahip olmadığı için daha zor fark edilir. Ancak aşırı kas sertliği veya gevşekliği, asimetrik hareketler, emekleme veya yürüme gecikmesi gibi belirtiler dikkat çekicidir. Bu dönemde teşhis oranları genellikle daha düşüktür.

Çocukluk Dönemi Teşhisi

Çocuklar büyüdükçe motor becerileri daha belirgin hale gelir. Bundan dolayı, bu dönemde serebral palsi belirtileri daha açıkça görülür. Farklı hareketlerdeki asimetri, kas tonusu değişiklikleri ve koordinasyon zorlukları gibi belirtiler; doktorlar tarafından dikkatlice gözlemlenir. Bu dönemde teşhis daha sık konulmaktadır.

İlkokul Çağı ve Sonrası Teşhis

Serebral palsi belirtileri bu dönemde de devam eder ve çocuğun günlük yaşamını daha çok etkiler. Okul çağındaki çocuklar daha karmaşık motor becerilere sahip olduğundan, belirtiler daha net gözlemlenebilir. Çocuk doktorları, fiziksel terapistler ve nörologlar tarafından değerlendirmeler yapılır. Bu dönemde de daha sık teşhis konulur ve gerekli tedaviler sağlanır.

Serebral Palsi Tedavisi

Serebral palsi tedavisi; belirtilerin azaltılması, fonksiyonel bağımsızlık sağlanması ve yaşam kalitesinin artırılması için odaklanmıştır. Tedavi yaklaşımları çoğunlukla multidisiplinerdir.

Fiziksel Terapi

Fiziksel terapi, serebral palsi tedavisinin temel ilkelerinden biridir. Uzman fizyoterapistler; çocuğun kas tonusu, hareket yetenekleri ve postürünü iyileştirmek için özel egzersizler ve teknikler sağlarlar. Bu terapi; kas gücünü artırmayı, hareket aralığını genişletmeyi ve günlük aktiviteleri kolaylaştırmayı amaçlar.

Konuşma ve Dil Terapisi

Serebral palsi belirtileri, konuşma ve dil yeteneklerinin azalmasını da kapsar. Konuşma terapisi, çocuğun iletişim becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Konuşma terapistleri; hastanın konuşma akıcılığını artırmak, dil anlayışını güçlendirmek ve iletişim becerilerini desteklemek için çalışır.

İlaç Tedavisi

Serebral palsinin etkilerini azaltmak için bazı ilaçlar kullanılabilir. Örneğin, kas kasılmalarını azaltmak için kas gevşetici ilaçlar kullanılabilir. Ancak ilaç tedavisi; belirtileri iyileştirme değil, semptomları hafifletmeye odaklıdır.

Ameliyat

Ciddi durumlarda, cerrahi müdahale gerekebilir. Ameliyatlar, kas kasılmalarını azaltmayı düzeltmeyi amaçlayabilir. Bacak uzatma cerrahisi, kas uzatma ameliyatları ve kas transferi gibi yöntemler uygulanabilir.

Rehabilitasyon Hizmetleri

Serebral palsili çocukların ve ailelerinin yaşam kalitesini artırmak amacıyla destekleyici hizmetler de kullanılır. Psikolojik destek, eğitim, aile danışmanlığı ve özel eğitim gibi hizmetler çocuğun günlük hayatını kolaylaştırmada yardımcı olabilir.

Serebral Palsi Nasıl Önlenir?

Serebral palsi maalesef ki önlenebilir bir hastalık değildir. Ancak risk faktörlerini düşürmeniz mümkündür. Alabileceğiniz çeşitli önlemler şunlardır:

-Anne adayları düzenli olarak doktor kontrolüne gitmelidir.

-Gebelik süresi boyunca alkol ve tütün ürünleri kullanılmamalıdır.

-Hamilelik dönemi ne kadar sağlıklı geçerse bebeğinizin serebral palsi olma ihtimali o kadar düşer.

-Hamile kalmadan önce kızamıkçık gibi hastalıklara karşı aşılanmak çok önemlidir.

Serebral Palsi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Serebral Palsi Ne Demek?

Serebral palsi, merkezi sinir sistemi hasarı sonucu gelişen hareket ve postür bozukluklarını içeren bir hastalıktır.

Serebral Palsi Hastalığı Neden Olur?

Serebral palsinin temel nedeni; gebelik öncesi, gebelik sırası veya doğum sonrası dönemde oluşan beyin hasarı veya bozukluklarıdır.

Serebral Palsi Kimlerde Görülür?

Serebral palsi, bebeklerde veya çocuklarda genellikle gelişim dönemlerinde belirginleşen bir durumdur.

Serebral Palsi Tedavisi Var Mı?

Evet, serebral palsinin tedavisi vardır. Beyindeki hasarın geri dönüşü mümkün olmasa da fiziksel terapi, konuşma terapisi, ilaç tedavisi, cerrahi müdahale ve destekleyici hizmetler gibi yöntemlerle belirtiler azaltılmaya çalışılır.