Kısırlık Riskini Artıran Gıda ve Maddeler Nelerdir?

Bebek sahibi olmak istediğinize karar verdiğinizde öncelikle doğal yollarla hamile kalmaya çalışırsınız. Bu süreçte doğurganlığınızı azaltacak yiyecekleri bilmenizde yarar vardır. Aksi takdirde gebe kalmanız aksayabilir ve süreç istemediğiniz şekilde uzayabilir. Doğurganlığınızı azaltacak yiyeceklerden kaçınmak aynı zamanda sizi, doğurganlığınızı arttıracak belli başlı yiyecekleri yiyebileceğiniz bir diyete tabi tutacaktır. Tabii ki bu diyeti uygularken kendinizi çok fazla zorlamayarak nadir de olsa kaçamak yapabilirsiniz.

Diyet, doğurganlığınızı korumanın ve artırmanın önemli bir parçasıdır. Doğurganlık diyeti, gebe kalmaya çalışan herkes için önemlidir. Ancak Polikistik Ovar Sendromu (PCOS) ve diğer yumurtlama bozuklukları nedeniyle düşük sperm sayısı veya sperm hareketliliği, düzensiz yumurtlama gibi kısırlık sorunlarıyla karşı karşıya olan kişiler için daha da önemlidir.

Bu yazımızda kısırlık nedir, hem erkek hem kadın için hangi yiyecekler kısırlık yapar kendiniz keşfedebileceksiniz. Böylelikle alışveriş sepetinize veya yemek tabağınıza bu tür yiyecekleri koyarken iki kere düşüneceksiniz.

Kısırlık Nedir ve Neden Oluşur?

Kısırlık hem erkeğin hem kadının üreme hücresi üretme becerisini azaltan ve kadının hamile kalmasını önleyen bir üreme sistemi rahatsızlığıdır. Primer kısırlık ve sekonder kısırlık olmak üzere 2 çeşit kısırlık bulunur. Daha önce hiç hamilelik durumunuz yoksa ve bir yıl düzenli denemenin ardından sonuç alamıyorsanız buna "primer kısırlık" denir. 35 üzeri yaşlar için primer kısırlık teşhisinde baz alınan süre 6 aydır. Başarılı gebelik sonrasında ikinci denemenizde gebe kalamıyorsanız ise buna "sekonder kısırlık" adı verilir. 

Eğer 35 yaşından gençseniz, doktorunuz, 12 ay boyunca gebelik çalışmanızdan sonra kısırlık teşhisi koyabilir. 35 yaş veya üzerindeyseniz, yine doktorunuz altı ay boyunca düzenli olarak korunmasız cinsel ilişkiye girdikten sonra kısırlık teşhisi koyabilir.

Gebe kalma süreci 7 etaptan oluşur. Bu etapların ilkinin gerçekleşmesi için beyninizin yumurtalık fonksiyonlarını kontrol eden üreme hormonları üretmelidir. Ardından yumurtanın yumurtalıkta olgunlaşması gerekir. Yumurtalıklarınız yumurtayı bıraktıktan sonra fallop tüplerine doğru yol alır. Bu süreç içerisinde spermler vajen kanalınızdan yukarı çıkarak rahimden geçip fallop tüplerinize doğru hareket eder. Sonrasında hayatta kalan spermler yumurtayı dölleyerek embriyo oluşmasını sağlar. En sonunda döllenmiş yumurta fallop tüplerinden rahminize doğru gider. Bu etapların herhangi birinin aksaması sonucu hamilelik gerçekleşmez.

Kısırlık düşündüğünüzden daha yaygındır. Neyse ki, aile kurmak veya ailesini genişletmek isteyen sizin gibiler için birçok tedavi seçeneği mevcuttur.

Kadınlarda Kısırlık ve Beslenme İlişkisi

Gebe kalmaya çalışırken, ne yemeniz ve nelerden kaçınmanız gerektiği konusunda pek çok tavsiye duymanız muhtemeldir. Bunların bazıları çelişkili ve hatta aykırı gözükebilir. Gerçek şu ki, doğurganlık için tek doğru olarak nitelendirilebilen bir diyet yoktur. Bununla birlikte, sağlıklı beslenmek gebe kalmaya çalışan kadınlar için önemlidir. Sağlıklı beslenmenin doğurganlık için önemli olmasının birkaç temel nedeni vardır. 

Sağlıklı beslenmek vücudunuzun doğurganlığını arttırmasına yardımcı olur. Bu diyet, doğum kusurlarını önlemek ve kısırlık riskini azaltmak için gerekli olan folik asit gibi besin öğelerini içerir. Ayrıca kısırlık riskini azaltmak için kilonuza dikkat etmeniz de önemlidir.  

Aşırı kilo almak ve vermek vücudunuzun hormonal dengesini bozacağından gebe kalma sürecinizi aksatarak istemediğiniz şekilde uzatacaktır. Doğru uygulanan doğurganlık diyeti aşırı miktarda kilo alıp vermenizi önleyecektir. 

Doğurganlık diyeti insülin direnci riskini dengelemenize yardımcı olur. Polikistik Over Sendromundan mustarip kadınlarda, insülinin etkisi kısıtlandığı için yüksek kan şekeri diyabete yol açabilmektedir. İnsülin direnci uzun vadede daha yüksek diyabet riskine sebep olurken adet döngülerini ve yumurtlamayı da olumsuz etkiler. 

Yedikleriniz vajinal pH seviyenizi etkiler. Vajinanızdaki pH değerinde dengesizlik olması, spermin hayatta kalmasını ve yumurtaya ulaşmasını daha zor hale getirir. Yoğurt ve kızılcık gibi vajinal sağlığı destekleyen yiyecekler yemek, sağlıklı bir pH dengesinin korunmasına yardımcı olacaktır.

Kadınlarda Kısırlık Riskini Artıran Gıdalar ve Maddeler

Beslenme düzeninin doğurganlık üzerinde etkileri olduğundan bahsettik. Peki, hamile kalmak isteyen kadınların hangi besinleri tüketmekten kaçınması gerekir?

Kafein

Kadınlarda kısırlık yapan yiyecekler arasında kafein vardır. Kafein, bir kadının vücudunun besinleri emme ve sindirme sürecini etkileyerek gebe kalmasını engelleyebilir. Ayrıca düşük ve diğer gebelik komplikasyonları riskini de artırabilir.

Kafein; kahve, siyah çay, yeşil çay, enerji içecekleri, çikolata ve bazı reçetesiz satılan ilaçlarda bulunur. Gebe kalmaya çalışıyorsanız, kafein alımını sınırlamanız veya tamamen bırakmanız önemlidir. 

Alkol

Gebe kalmaya çalışırken alkolden kaçınmak önemlidir. Alkol hem erkeklerde hem de kadınlarda doğurganlığı azaltır. Çünkü alkol, kadınların vücutlarındaki hormon dengesini bozar ve normal adet döngülerine zarar vererek hamile kalmayı zorlaştırır.

Ayrıca düşük ve doğum anomalileri riskini de arttırır. Gebe kalmaya çalışıyorsanız, alkolden tamamen uzak durmak en iyisidir.

İşlenmiş Gıdalar

İşlenmiş gıdalar temel olarak, market raflarında yerini almadan önce birden fazla işlem aşamasından geçen her türlü üründür. Dondurulmuş yemekler, önceden kızartılmış etler, önceden hazırlanmış çorbalar, krakerler ve hatta granola barlar veya yoğurtlu içecekler gibi bazı sözde "sağlıklı" atıştırmalıklar da buna dahildir.

Gebe kalmaya çalışırken işlenmiş gıdalardan uzak durmanız gerekir. Bunun nedeni, işlenmiş gıdaların tipik olarak yüksek miktarda sağlıksız; yağ, tuz ve şeker içermesidir. Bu tip gıdalar, sağlıklı bir hamilelik için gerekli olan besin maddeleri bakımından yetersizdir.

Kolayca gebe kalmak istiyorsanız meyve, sebze, yağsız hayvansal protein ve tam tahıllar gibi bütün, işlenmemiş gıdalarla beslenin. Bunlar size sağlıklı bir hamilelik için ihtiyacınız olan besinleri sağlayacak ve bebeğiniz doğduktan sonra vermeniz çok zor olabilecek fazla kilolardan kaçınmanıza yardımcı olacaktır. Nihayetinde doğal besinler obezite olasılığını da azaltır ve omega-3 yağ asitleri, antioksidanlar, C vitamini, D vitamini, B12 vitamini gibi temel vitaminleri almanızı sağlar.

Büyük Oranda Cıva İçeren Balıklar

Büyük oranda cıva içeren balıklar gebe kalmaya çalışırken kaçınılması gereken gıdalar arasında yer alır. Cıva, sinir sistemine zarar verebilen ve özellikle gelişmekte olan fetüsler için zararlı olan ağır bir elementtir. Gıda ve İlaç İdaresi Örgütü (FDA) hamile olan ya da hamile kalma ihtimali olan kadınların köpekbalığı, kılıçbalığı, uskumru ve kiremit balığı gibi yüksek cıvalı balıkları yemekten kaçınmalarını önermektedir. Bunun yerine, cıva oranı daha düşük olan çeşitli balık ve kabuklu deniz ürünlerinden haftada 340 gram (ortalama iki öğün) yiyebilirsiniz. Bunlara karides, mezgit balığı ve somon dahildir.

Sağlıksız Yağlar

Kısırlık yapan besinler, sağlığınız için zararlı olup kısırlık riskini arttıracak birkaç yağ türü içerir. Trans yağlar, doymuş yağlar ve omega-6 yağ asitleri tümü vücutta iltihaplanmaya sebep olup doğurganlıkla ilgili sorunlara yol açabilmektedir.

Trans yağlar kurabiye, kraker ve margarin gibi işlenmiş gıdalarda bulunur. Bazı fast-food yiyeceklerde de bulunabilirler. Doymuş yağlar et ve süt ürünleri gibi hayvansal ürünlerde bulunur. Hindistan cevizi yağı, palmiye yağı ve diğer bitkisel yağlarda da bulunabilirler. Gebelik için önemli olan Omega-6 yağ asitleri ise mısır yağı, soya fasulyesi yağı ve ayçiçeği yağında bulunur.

Zeytinyağı, avokado, fındık ve tohumlar gibi sağlıklı yağlardan zengin bir diyet uygulamak, kendinizi sağlıksız yağlara maruz bırakmadan ihtiyacınız olan besinleri aldığınızdan emin olmanın iyi bir yoludur. Az yağlı süt ürünlerini tam yağlı süt ürünleri veya tam yağlı süt ile değiştirmek de iyi bir fikirdir. Düşük yağlı süt ürünlerinin kadın ve erkeklerde doğurganlığı azalttığı, yüksek yağlı süt ürünlerinin ise yardımcı olduğu keşfedilmiştir.

Yüksek Şekerli İçecekler ve Gazoz

Yüksek şekerli yiyecek ve içecekler hem erkeklerde hem de kadınlarda doğurganlığı azaltır. İltihaba neden olabilir ve ayrıca üreme sistemi de dahil olmak üzere iç organlarımızın yıpranmasına yol açar. Bu da kadınların ürettiği yumurtanın kalitesini düşürür. Şekerli içecek ve yiyeceklerin, tüp bebek tedavisinin (IVF) başarı oranlarını da etkilediği tespit edilmiştir. Şekerli içecek tüketimi, elde edilebilecek canlı yumurta ve oosit sayısını azaltarak hamile kalma şansını düşürür.

Erkeklerde Kısırlık ve Beslenme İlişkisi

Yakın zamanda gerçekleştirilen bir araştırmaya göre erkeklerdeki ortalama sperm üretiminde geçen 38 yılda yaklaşık %59 oranında düşüş olmuştur. Bu bulguyla beraber kısırlığı olan çiftlerin %35’inde kadın faktörü ile birlikte erkek faktörü de göze çarpmaktadır. Sperm üretimindeki düşüş, son zamanlarda eşlerin zorluk çektiği bir rahatsızlık olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Ne yazık ki kimse sperm sayısının neden bu kadar hızlı düştüğünü kesin olarak bilmiyor. Şüphelenilen nedenlerden bazıları stres, obezite, pestisitler ve diğer çevresel toksinlerdir. Tıbbi olarak gözden geçirilen çalışmalar beslenme düzeninin büyük bir rol oynadığını düşündürmektedir.

Erkeklerde Kısırlık Riskini Artıran Gıdalar ve Maddeler

Kısırlık olasılığının artması erkeklerde de çeşitli genetik ve hormonal faktörlerin yanı sıra beslenme düzenine de bağlıdır. Peki, erkeklerin sperm sayısıyla kalitesini artırmak ve kısırlık ihtimalini azaltmak için kaçınması gereken besinler nelerdir?

Soya İçeren Yiyecekler

Soya, oldukça sağlıklı bir besin olmasına rağmen erkeklerin çocuk yapma denemeleri sürecinde uzak durması gereken besinler arasındadır. Çünkü soya bol miktarda östrojenik etkiye sahip olan "izoflavon" içerir. İzoflavon östrojen seviyesini arttırdığından dolayı vücuttaki testosteron seviyesini düşürür. Düşük testosteron seviyeleri üretilen sperm kalitesini ve sayısını büyük ölçüde etkilediğinden erkeklerde kısırlığa sebep olur. 

İşlenmiş Etler

Erkeklerde kısırlık yapan yiyecekler arasında işlenmiş etler yer alır. Jambon, sucuk, sosis, pastırma veya salam gibi işlenmiş etler kısırlık riskini arttırır. Organik etler kısırlığa sebebiyet vermez. Araştırmalar, aşırı işlenmiş et tüketiminin sperm üretiminde azalmaya neden olduğunu ortaya koymuştur. İşlenmiş et tüketimi sperm kalitesini yüzde 23'e kadar düşürebilmektedir. Ayrıca, çok fazla işlenmiş et tüketen erkekler yaklaşık yüzde 30 daha fazla verimsiz sperm üretme eğilimindedir. Sperm sağlığındaki herhangi bir anormallik kısırlığa sebep olur.

Asitli İçecekler

Gazlı içecekler, kolalar ve enerji içecekleri sperm üretimini ve sayısını etkileyerek erkeklerde kısırlık sorunlarına yol açar. Her gün 1 litre gazlı içecek içmek sperm sayınızı yüzde 30 oranında azaltarak sperm üretimini önemli ölçüde düşürür. Buna ek olarak, kolalar ve gazlı içecekler vücuttaki oksidatif gerilimi artırarak sperm DNA'sına zarar veren yüksek şeker içerir.

Konserve Yiyecekler

Kısırlık yapan besinler gıdalar arasında konserve yiyecekler yerini almaktadır. Konserbe gıdalarda yer alan "bisfenol" insan vücudundaki östrojeni taklit ederek soya ile benzer etkiler yaratır. Bisfenol testosteron seviyeleri düşürerek sperm profilinizi olumsuz etkiler. Bu nedenle, konserve meyve ve yiyeceklerden mümkün olduğunca kaçınmaya çalışın.

Kısırlık ve Beslenme İlişkisi Hakkında Sık Sorulan Sorular

Kısır Olmamak İçin Ne Yemeliyiz?

Genel olarak sağlıklı ve dengeli bir beslenme, kısırlık riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Bazı besinler ise özellikle üreme sağlığı için faydalı olabilir. Bu besinler arasında ceviz, yumurta, balık, sebze ve meyveler yer alır. Ancak bu besinler, özellikle içerisinde cıva barındırdığından balık, aşırı derecede tüketilmemelidir.

Kısırlık Olmaması İçin Ne Yapmalı?

Kısırlık olmaması için yapılması gerekenler, kısırlığın nedenine göre değişebilir. Ancak genel olarak sağlıklı bir yaşam tarzı, kısırlık riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Sağlıklı bir yaşam tarzı için düzenli ve dengeli beslenmeniz, kilo dengenizi sağlamanız, sigara ve alkol kullanmaktan kaçınmanız ve aşırı stresten uzak durmanız önemlidir. 

Kısırlığa Ne İyi Gelir?

Kısırlığa ne iyi geldiği, kısırlığın nedenlerine ve kişinin sağlık durumuna göre değişebilir. Ancak genel olarak, kısırlığı önlemek veya azaltmak için sağlıklı bir yaşam tarzı ve beslenme alışkanlığı benimsemek faydalı olabilir.

Sağlıklı bir yaşam tarzı için, fazla kilolardan kurtulmak, sigara ve alkol kullanmaktan kaçınmak, stresten uzak durmak ve düzenli olarak doktor kontrolüne gitmek önemlidir. Bunlar, üreme hormonlarının dengesini bozabilecek veya üreme organlarının işlevini etkileyebilecek faktörlerdir.

Kısırlığa iyi gelen bitkiler arasında ise; çakşır otu, ısırgan otu, adaçayı, kekik, zencefil, zerdeçal gibi bitkiler sayılabilir. Bu bitkilerin çayını veya suyunu içerek üreme hormonlarını uyarabilir ve doğurganlığı artırabilirsiniz. Ancak bu bitkilerin tüketim miktarına ve olası yan etkilerine dikkat etmeniz gerekir. Ayrıca doktorunuza danışmadan herhangi bir bitkisel ürün kullanmamanız önerilir.

Kısırlık Sonradan Oluşur Mu?

Evet, kısırlık bazı durumlarda sonradan ortaya çıkabilir. Kısırlık, bir çiftin düzenli ve korunmasız cinsel ilişkiye rağmen bir yıl boyunca gebe kalamaması durumunu ifade eder. Bu durum, bir veya her iki partnerde de çeşitli sağlık sorunları veya nedenlerle ilişkilendirilebilir. Kısırlık nedenleri çok çeşitli olabilir ve yaşam boyu sürebileceği gibi sonradan da gelişebilir.