Koruyucu Aile Nedir? Koruyucu Ailenin Şartları Neler?

Koruyucu aile, öz ailesi tarafından çeşitli nedenlerle bakılamayan çocukların eğitimi, bakımı ve yetiştirilmesi sorumluluğunu üstlenen uygun aile veya bireylerdir. Bu sistem çocuklara kısa veya uzun vadede ücretli veya gönüllü olarak devlet denetimi altında bir aile ortamı sağlarlar. Koruyucu aile hizmetinin amacı, koruma ve bakımı altındaki çocukların bu karmaşık ve zorlu dönemi aksamadan atlatabilmelerini ve normal bir yaşam sürmeye devam edebilmelerini sağlamaktır. Koruyucu aileler, kurumla işbirliği içinde çalışarak çocukların öz aile, okul ve toplumla ilişkilerini sürdürmelerine yardımcı olur.

Bu içeriğimizde koruyucu aile mevzuatını, koruyucu aile olma şartlarını ve koruyucu aile olacak kişilerin ihtiyacı olabilecek tüm bilgileri derledik.

Koruyucu Aile Bakım Modelleri

Koruyucu aile yönetmeliği, koruyucu aileleri zaman, yakınlık ve deneyim gibi çeşitli faktörlere göre bölmektedir. Bu faktörlerin farklı koşulları ve dinamikleri olsa da nihai hedefleri, çocuğun sağlıklı bir ortamda refahını sağlamaktır.

Akraba Ya Da Yakın Çevre Koruyucu Aile Modeli

Akraba ya da yakın çevre koruyucu aile modeli; teyzeler, amcalar, büyükanneler veya büyükbabalar gibi aile bağını paylaşan bireylerin çocuğa koruyucu aile olarak destek ve bakım imkanları sağlamasıdır. Ek olarak akraba ya da yakın çevre koruyucu aile modeli, çocukla aktif olarak ilgilenen ve günlük düzeyde görüştüğü insanların tanıdık olmasını sağlamaktadır. Bu sayede çocuğun yakın çevresinden olan koruyucu aile aracılığıyla güven ortamının sağlanması kolaylaşmış olur. Tanıdık çevrenin sağlayacağı iletişim ağı, çocuğun sevgi dolu ve destekleyici bir çevreyle sarmalanmasını sağlayarak duygusal ve psikolojik refahını artırır.

Geçici Koruyucu Aile Modeli

Acil korunmaya ihtiyacı olan, hizmet planı oluşturulup kurumsal bakıma yerleştirilmeyen veya çeşitli nedenlerle amaçlanan hizmet modeline henüz erişemeyen çocuklara yönelik olan modeldir. Çocuğun tüm ihtiyaçlarının acilen karşılanabilmesi için en az ilkokul mezunu olan ve Koruyucu Aile Birinci ve İkinci Kademe Eğitimi almış bireyler veya aileler tercih edilir. Geçici koruyucu aile modelinin süresi birkaç günden bir aya kadar değişebilir.

Süreli Koruyucu Aile Modeli

Öz aileleri yanında kalması uygun olmayan veya kalıcı olarak başka bir aile yanına yerleştirilemeyen çocukların bakımının mümkün kılınabilmesi için süreli koruyucu aile modeli geliştirilmiştir. Bu modelin uygulanması için tercih edilecek ailede aranan birkaç özellik mevcuttur. Temel ebeveyn eğitimi ve Koruyucu Aile Birinci Düzey Eğitimi almış kişi ve aileler süreli koruyucu aile olabilir.

Uzmanlaşmış Koruyucu Aile Modeli

Bu modelde özel zorlukları ve ihtiyaçları olan çocuklara bakım sağlamak amaçlanır. Uzmanlaşmış koruyucu aile modeli, lisans derecesine sahip bireyler ve aileler tarafından sunulur. Üniversite mezunu bireylerin tercih edilmesinin yanında temel ebeveyn eğitimi ve Koruyucu Aile Birinci ve İkinci Kademe Eğitimi almış bireyler tarafından verilebilmektedir. Ayrıca eşlerden birinin lisans düzeyinde eğitim tamamlaması yeterlidir. Diğer eşin en az ilköğretim düzeyinde eğitim almış olması halinde bu bakım hizmetinden yararlanma hakkı da mevcuttur.

Koruyucu Aile Olma Şartları

Koruyucu aile olabilmek öncelikle, hoşgörü, sabır, esneklik gibi niteliklere sahip, çocuğa güvenli ve şefkatli bir ortam yaratabilme becerisine imkanına olmayı gerektirir. En önemli olan bu koşulu sağladıktan sonra Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın Koruyucu Aile Yönetmeliği’nde bahsedilen şartların sağlanması gerekir. Yönetmeliğin tamamı 14 Aralık 2012’de Resmî Gazete’de yayınlanmıştır ve T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi internet sitesinde tamamı mevcuttur.

Koruyucu aile mevzuatına göre koruyucu aile olmak isteyen bireylerde aranan özellikler şu şekildedir: 

-Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak ve sürekli olarak Türkiye’de ikamet etmek, 

-25-65 yaş aralığında bulunmak, en az ilkokul düzeyinde eğitim almış olmak, 

-Düzenli gelire sahip olmak, 

-Çocuğun biyolojik anne-babası veya vasisi olmamak.

-Mevzuat dahilinde bahsedilen koşulların hepsi koruyucu aile başvuru süreci içerisinde belgelerle kanıtlanır ve bakanlık tarafından yapılan sosyal incelemede değerlendirilir.

Koruyucu aileler belirlerken eşler arasındaki yaş farkı dikkate alınır. Eşler arasındaki yaş farkı on yıl veya daha az ise, küçük olan eşin yaşı; on yıldan fazla ise eşlerin ortalama yaşı esas alınır. Esas alınan yaş ile çocuğun yaşı arasında 18’den fazla bir fark varsa aile, çocuğa koruyucu aile olarak seçilemez. Bu kriterlerin tek istisnası, Akraba veya Yakın Çevre Koruyucu Aile Modelidir. Koruyucu aile seçiminde çocuğun yakın çevresinde bulunan akrabalar, komşular veya aile dostları öncelikli olarak tercih edilir. Akrabaların koruyucu aile olmak istemesi durumunda da sosyal inceleme yapılır. Bu sosyal incelemede komisyonun aileyi uygun görmesi durumunda yaş ve eğitim şartı aranmaz.

‘’Çocuğu olan koruyucu aile olabilir mi?’’ sorusuna değinilecek olursa, cevap evettir. Ayrıca koruyucu aile hizmetine ihtiyaç duyan kardeşlerin aynı koruyucu aileye yerleştirilmesi daha uygundur. Bu değerlendirmeyle birlikte, ‘’Koruyucu ailelere kaç çocuk yerleştirilebilir?’’ sorusu da mevzuatta yanıtlanmıştır. En fazla üç çocuk tek bir koruyucu aile yanına yerleştirilebilmektedir.

‘’Bekar kişiler koruyucu aile olabilir mi?’’ sorusu da cevabı merak edilen konulardan birisidir. Koruyucu aile olmak isteyen bekar bireyde aranan özellik, mevzuata ek olarak, diğer ebeveynin yoksunluğu hissettirmeyecek olabilmesidir. Bu yoksunluğu çocuğa hissettirmemek için koruyucu aile olmak isteyen bekar bireyin akraba ilişkilerinin sıkı olması beklenir.

Geçici Koruyucu Aile modelinde belirtilen başvuru şartlarının yanı sıra, eşlerden birinin en az ilköğretim düzeyinde temel ebeveyn eğitimini, birinci ve ikinci basamak koruyucu aile eğitimini tamamlamış olması gerekir. Uzmanlaşmış Koruyucu Aile modelinin uygulanabilmesi için bakanlıkça belirlenen lisans eğitimlerinden birini başarıyla tamamlamış olması gerekmektedir. Eğer lisans derecesinde gerekli eğitim ailede yoksa, eşlerden birinin en az ilköğretim düzeyinde temel ebeveyn eğitimini, birinci ve ikinci basamak koruyucu aile eğitimini tamamlamış olması yeterlidir.

Koruyucu Aile Olma Süreci Adımları

Koruyucu aile olma süreci adımları, düzgün şekilde izlediğinde sancısız bir süreç geçirmeyi sağlayacaktır. Bu süreçte başvuru yerlerini, gerekli evrakları ve genel gidişatı biliyor olmanız gerekmektedir.

Başvuru

Koruyucu ailelik sürecini başlatabilmek için öncelikle gerekli kurumlara gerekli belgeler ile başvurmak gerekmektedir.

Koruyucu Aile Başvurusu Nereye Yapılır?

Koruyucu aile başvurusu ikamet ettiğiniz yer Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü veya Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne giderek yüz yüze yapılabilmektedir. Ayrıca Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Koruyucu Aile Resmi İnternet Sitesi ve E-Devlet aracılığıyla internet üzerinden de gerçekleştirilebilmektedir.

Koruyucu Aile Başvurusu Nasıl Yapılır?

Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü veya Aile ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’nden koruyucu aile başvurusu ile ilgili koruyucu aile biriminden randevu almanız gerekmektedir. Gerekli belgelerle bu kurumlara giderek birim aracılığıyla başvurunuzu gerçekleştirebilirsiniz. 

Ayrıca Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Koruyucu Aile Resmi İnternet Sitesi ve E-Devlet sistemi üzerinden istediğiniz zaman başvuru yapabilirsiniz. Bu sitelerden yapılacak başvurularda istenen bilgileri düzgün şekilde gerekli yerlere yazmak ve yüklenen belgelerin durumundan emin olmak çok önemlidir.

Evrak Hazırlama

Gerekli evrakların hazırlanması, başvuru sürecinin en önemli noktalarından birisidir. Belgelerin eksik veya yanlış olması durumunda başvurunun kabul edilmesi beklenemez. 

Koruyucu Aile Olmak İçin Gerekli Evraklar

Koruyucu aile olmak için gerekli evraklar şu şekildedir:

-T.C. Kimlik Numarası beyanı.

-Bir adet vesikalık fotoğraf.

-Öğrenim durumunu gösterir belgenin onaylı örneği.

-İş, gelir ve sosyal güvenlik durumunu gösteren belgenin onaylı örneği.

-Koruyucu aile olacak kişiler ve varsa birlikte yaşadığı kişilerden kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile millete ve devlete karşı suçlar, topluma karşı suçlar, kişilere karşı suçlar ile uluslararası suçlardan ve çocuklara yönelik işlenen istismar suçlarından mahkûm olmadığına dair adli sicil belgesi.

-Varsa koruyucu aile birinci kademe, koruyucu aile ikinci kademe veya temel aile eğitimi belgesi veya belgelerinin onaylı örneği.

-Koruyucu aile olacak kişiler evde barınan diğer kişilerin, çocuğun bakımını, psiko-sosyal gelişimini ve eğitimini etkileyecek ya da çocuğa zarar verecek düzeyde fiziksel engeli, ruhsal rahatsızlığı ve bulaşıcı hastalığının olmadığını gösteren, devlet ya da üniversite hastanelerinin ilgili bölümlerinden alınan doktor raporu. Gerekli görülmesi halinde kişinin sağlığına, devam eden hastalığına veya bağımlılığına ilişkin ayrıntılı bir sağlık raporu.

-Kişilerin evli olması halinde her iki eş için de aynı belgeler gereklidir.

İnceleme ve Onay

Belgeleri gerekli şartları karşılayan bireylerin başvuruları kabul edildikten sonra araştırma ve inceleme sürecine geçilir. Bu süreçte seçilmiş bireylerin kişilik özellikleri, evlilik ve sosyal ilişkileri, tek başına yaşayıp yaşamadıkları, yaşantılarının genel kabul görmüş toplum kural ve değerlerine uygun olup olmadığı, çocuk yetiştirme konusundaki yeterlilikleri, yaşları, diğer aile üyelerinin bu konudaki düşünceleri, iş ve ekonomik koşulları gibi çocuk ile koruyucu aile ilişkileri açısından önem taşıyan temel mesleki değerlendirme hususları dikkate alınarak sosyal inceleme yapılır.

Yapılan sosyal inceleme sonucunda koruyucu ailenin hangi modele uygun olacağı kararlaştırılır. Ardından belgeler ve inceleme sonuçları birleştirilir ve komisyona aktarılır.

Çocukla Eşleşme ve Uyum Sağlama

Çocuğun komisyon tarafından onaylanan koruyucu aileye tanıtılmasından önce çocuğun düşüncesi öğrenilir ve gerekli mesleki çalışmalar yapılır.

Koruyucu aile sözleşmesi imzalanana kadar çocuk ve koruyucu ailenin birlikte vakit geçirmesi, birbirini tanıması ve rahat etmesi için uygun bir ortam sağlanması gerekir. Bu süreçte çocuk, koruyucu aileyle saatlik ziyaretlerden başlayarak günlük, haftalık ve iki haftada bir ziyaretlere doğru giderek daha fazla zaman geçirebilir. Bu süreç toplamda iki ayı geçmemelidir. Hem çocuğun hem de ailenin olumlu bir dönüş yapması durumunda yerleştirme süreci başlayacaktır.

Sözleşme

Bu noktaya kadar sorunsuz şekilde gelindiyse koruyucu aile ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü arasında koruyucu aile sözleşmesi imzalanır. Ve süreç tamamen onaylanır.

Çocuğun Teslimi

Çocuğun koruyucu aile yanına yerleştirilmesinde çocuğun sağlık kartı da aileye verilir ve bununla ilgili tutanak düzenlenir. Ayrıca yanına çocuk yerleştirilen aileye üzerinde hem çocuğun hem ailenin resminin bulunduğu Koruyucu Aile Kimlik Kartı verilir.

İzleme ve Denetim

Koruyucu aile hizmetinin çocuk yararına etkin ve verimli bir şekilde sürdürülebilmesi için öncelikle hizmetin takibi için gerekli araç, gereç ve olanaklar sağlanır. Görevli sosyal hizmet uzmanı, koruyucu aileyi ve yanlarına yerleştirilen çocuğu ilk yıl en az ayda bir kez düzenli olarak izler ve genel durumu değerlendirerek daha uygun bir hizmet modeli belirler. Çocuğun koruyucu aile yanında kalması uygun görüldüğü takdirde ikinci yıldan itibaren yılda en az dört kez düzenli olarak izleme yapılır. Çocukla kurulan iletişim, çocuğun ev kuralları içindeki rolü ve konumu, kazandığı beceriler, davranışları, kendisine tanınan haklar ve aylık bakım ödeneğinden nasıl yararlanıldığını değerlendirmek amacıyla gözlem ve görüşmeler yapılır. Hizmet süreci kapsamlı bir şekilde değerlendirilir. İzleme çalışmaları sırasında koruyucu aile ve çocuğun sosyal çevresi ve çocuğa yönelik olası riskler dikkate alınarak gizlilik korunur.

Koruyucu Aile Ücretleri

Koruyucu aile bakım ücreti, koruyucu aile yanına yerleştirilen her çocuğun bakım, eğitim ve sağlık gereksinimlerinin sağlanabilmesi için aileye verilen maddi desteği ifade eder. Koruyucu aile aylık ücreti, çocuğun yaş grubuna göre memur aylık katsayısının belli bir oranla çarpılması sonucu belirlenir. 

0-3 yaş için %50, 4-5 yaş için %75, 6-14 yaş için %80, 15-18 yaş için %85, 19 yaş üzeri için %90’lık oranlarda ücretler ailelere aylık olarak ödenir. 

Koruyucu aile ücretleri Geçici Koruyucu Aile Modeli’nde ay sonunda, diğer modellerde her ayın 7’sine kadar peşin olarak verilir. 

Ayrıca okula giden çocukların eğitim ihtiyaçları da servis ve yemekhane ücretleri dahil olmak üzere devlet tarafından karşılanır.

Koruyucu Aile Çocuğa Kaç Yaşına Kadar Bakar?

Hizmet uygulama planının kapsamı çocuğun korunma nedenine göre değişiklik gösterecektir. Çocuk koruyucu aileyle uzun süre kalsa da bir noktada biyolojik ailesine geri dönme ihtimali de vardır. Çocuğu biyolojik ailesine geri verme sürecinde kendisi için en iyi olanın ne olduğu dikkate alınır. Uygulama içerisinde çocukların yetişkin olduktan sonra bile koruyucu ailelerinin yanında kalmayı tercih ettikleri sıklıkla görülmektedir.

Bir Koruyucu Aile Yanına En Fazla Kaç Çocuk Yerleştirilebilir?

Bir koruyucu ailenin yanında, çocukların ve koruyucu ailelerin arasında bireysel ilişkilerin gelişmesi ve çocukların sağlıklı bireysel gelişimlerinin sağlanabilmesi için üç çocuktan fazlası bulunamaz. Çocukların kardeş olması durumunda yapılacak vaka değerlendirmeleri göre çocuk sayıları sınırlandırılmayabilir. Kardeşlerin aynı koruyucu aileye yerleştirilmesi mümkün değilse, birbirleriyle görüşmelerini mümkün kılacak ailelerin yanına yerleştirilmesi komisyonlar tarafından uygun görülen durumdur.

Koruyucu ailenin kendi çocuğunun olması halinde, çocukların sağlıklı iletişim kurmalarının sağlanması ve hizmetten beklenen verimin elde edilmesi açısından ayrıntılı değerlendirme yapılır. Uygun görülen kanaate uyan özellik ve sayıda çocuk ailenin yanına yerleştirilebilir.

Geçici koruyucu aile yanında aynı anda ve 0-3 yaş grubu için en fazla iki çocuk, 4 yaş ve üzeri çocuklar için arada en fazla üç yaş farkı olmak üzere en çok üç çocuk verilebilir. Kardeş çocuklar için bu durum göz ardı edilebilmektedir.

Suça karışan çocukların yerleştirileceği geçici koruyucu ailelerin yanında aynı anda en fazla iki çocuk bulunması uygun görülmüştür.

Suç mağduru çocuklar ile suça karışan çocuklar aynı geçici koruyucu ailenin yanında bulunmaması esastır.

Özel zorlukları ve ihtiyaçları olan çocukların yerleştirildiği geçici koruyucu ailenin yanında başka çocuk bulunmaması esastır.

Uzmanlaşmış koruyucu aile modelinden yararlandırılacak çocuklar ailelere genellikle tek olarak yerleştirilir. Değerlendirmeler sonucunda çocuğun yararlanabileceği bir durum olduğu kanısına varılırsa aile yanına en fazla iki çocuk yerleştirilebilir.

Koruyucu Aile Çocuğu Seçebilir Mi?

Koruyucu aileler koruma altına alacakları çocuğun yaş grubu ve cinsiyetini seçebilir. İşlemler esnasında Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı görevlileri de ailenin çocuğa maksimum faydayı sağlayabilmesi için seçilecek çocukla ilgili yönlendirmeler yapacaktır.

Koruyucu Aile Çocuğu Evlat Edinebilir Mi?

Koruyucu aile ile evlat edinme arasındaki fark, koruyucu aile sisteminde koruyucu aile çocuğun bakımı, gelişimi ve eğitim ihtiyaçları devletle paylaşımlı karşılanmasıdır. Bu süreçte çocuğun velayeti biyolojik ailesindedir. Koruyucu aile modelinde, çocuğun biyolojik ailesiyle olan hukuki irtibatının kesilmesi uygun görülebilir. Çocuğun biyolojik aileyle bağlantısının kesilmesi uygun görüldüğünde evlat edinme işlemleri başlayabilir. Koruyucu Aile Yönetmeliği'ne göre öncelikli evlat edinme hakkı koruyucu ailededir. Yani koruyucu aile çocuğu evlat edinebilir.

Koruyucu Ailelik Hakkında Sık Sorulan Sorular

Koruyucu Aile Olmak İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?

Temel şartlar T.C. vatandaşı olmak, Türkiye’de ikamet etmek, 25-65 yaş aralığında bulunmak, en az ilkokul mezunu olmak ve düzenli gelire sahip olmaktır.

Koruyucu Aileye Kimler Başvurabilir?

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından belirlenmiş kurallara uygun herkes koruyucu aile hizmetine başvurabilir.

Herkes Koruyucu Aile Olabilir Mi?

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından belirlenmiş kurallara uygun şekilde başvurularını tamamlamış ve kabul edilmiş her birey koruyucu aile olabilir.

Koruyucu Aile Olunca Ne Oluyor?

Koruyucu olan aile, çocuğun vasiyetini almadan bakım, eğitim gibi temel ihtiyaçlarını devlet destekli olarak karşılar.